Peace Caravan, Suporta sa Maagang Pagpasa ng BBL

Nuro, Upi, Maguindanao (April 27, 2015)….Tagumpay ang Backup Caravan for

Mula sa Midsayap (kuhang larawan ni
Mubarak Dumato)

Peace   na pinangunahan ng Mindanao Alliance for Peace  (MAP) na ginanap nitong  Sabado na binasagang BANGSAMORO  FOR JUST AND DIGNIFIED PEACE na sabay-sabay na ginanap sa ibat-ibang converging area sa Mindanao: Midasayap, Amas, Kidapawan, Marawi City, Malabang Lanao Del Sur, Davao City , Isulan, Pagadian City  at Tawi-tawi.

Sa panayam ng DXUP Teleradyo sa programang Bantay Bayan,  nitong  umaga kay Professor Raby Angkal, tagapagsalita ng   MAP  kanyang sinabi na umabot sa 10,006 ang kabuuang bilang  ng mga sasakyang sumama sa Backup Caravan for Peace.  

Pinakamaraming sasakyan ang nasa Marawi City converging area na may 1,087 motor at tricycles at  2,788 naman ang mga 4 wheel na sasakyan.

Midsayap converging area na may 959 na motorsiklo at 1,151 naman ang ibat-ibang sasakyan. Amas Kidapawan area ay 1,763, Malabang, Lanao Del Sur-1,132, Isulan-939, Davao City-73, Pagadian-19, Tawitawi-95.  

North Cotabato (mula sa Facebook ni Abdulmaguid Abdullah)

Ngayong hapon  ay isasagawa naman ang BBL: SIGAY SA BANGSAMORO (Bangsamoro Light for Peace) na gaganapin sa compound ng Cotabato City Polytechnic College, na sisimulan ang programa bandang alas tres ng hapon, at ang mga tagapagsalita ay ang si Shiek Abdulrahman “Abu Huraira” Udasan, Grand Mufti ng Darul Ifta of the Philippines.

Pagkatapos ng sambayang ng Magrib (sunset prayer) ay mag-sasagawa ng  Torch parade, susundan ng bonfire at pagkatapos ng Eisha prayer (evening prayer) ay magpapalipad ng  Hot Air Balloon bilang pagpapakita ng pag-kakaisa ng mga mamayan.   

Midsayap , Cotabato  (by : Mubarak Dumato)

Layunin ng nasabing aktibidadis  na ipakita ang buong suporta sa Bangsamoro Basic Law (BBL) na maipasa na kaagad ng Kongreso.

Sa June 30, 2016 ay magtatapos na ang termino ni Pangulong Aquino at ayon sa pinirmahang Comprehensive Agreement  on the Bangsamoro ay magkakaroon ng regular na halalan sa proposed Bangsamoro entity sa May 10, 2016 regular election. 
(Balita nina: Noralyn Bilual at Alih Anso)

Ang Kahalagahan ng Punong Kahoy

Kabundukan sa may KM 13, Datu Odin
Sinsuat municipality, halos wala ng puno

(APRIL 15, 2015,  -Miyerkules- Script na sinulat ni Alih Anso para sa programang “Buhay –buhay” (8:00-9:00 A.M) sa segment na “Gabay Kalusugan at Talakayang Pampamilya”. Host –Lucy Duce)

ANCHOR/LUCY: Dapat na pangalagaan ang mga punong kahoy dahil Ang punong kahoy ay pang-gatong, ginagawang uling, ginagamit sa pag-gawa n gating mga tahanan, iyan lang ba ang gamit ng punong kahoy?  Sa umaga ito, tatalakayin sa ating n gating co-anchor at segment writer at presentor na si Kaka Alih sa ating segment na:

(PLAY - Gabay Kalusugan at Talakayang Pampamilya - INTRO)

LUCY:  Good morning o magandang umaga Kaka Alih.    

Kaka Alih:  Good morning din Kapatid na Lucy, magandang umaga din  sa lahat ng mga Kapatid na nakikinig at nanood sa kanila-kanilang telebesyon. At Assallamu alaikum warahmatullahi wabarakatuh sa mga kapatid na nananampalataya sa katuruan ng  Islam.

Sasagutin natin ang mga naunang mga tanong ni kasamang Lucy: Ang punong kahoy ay pang-gatong, ginagawang uling, ginagamit sa pag-gawa ng ating mga tahanan, iyan lang ba ang gamit ng punong kahoy?   

Ang punong kahoy, bakit kailangan pangalagaan ng tao ang mga punong kahoy?

Ayon sa Wikipedia gaito ang pagdefinee nila ng kahoy: “Ang kahoy ay isang matigas, may fiber, makahoy na istruktural na tisyu na nagawa bilang pangalawang xylem sa mga tangkay ng mga makahoy na halaman, partikular ang mga puno at palumpong. Inihahatid ng tisyung ito ang tubig sa mga dahon at ibang tumutubong tisyu at mayroong tungkuling pang-suporta, na binibigyan kakayahan ang mga halaman na lumagong malalaki. Maaari din tumukoy ang kahoy sa ibang mga materyal ng halaman at tisyu na may maihahambing na katangian.”

Ang mga punong kahoy ay generally matatagpuan o makikita  sa ating kagubatan.

Ang tanong:  nasaan na ang mga kagubatan ito? Mayron pa ba?

LUCY: Kaka Alih,   ano ang kahalagaan ng ating    mga punong kahoy?

KAKA ALIH: Ang punong kahoy   tanim sa gubat at ito ay pumipigil sa baha at pagguho ng lupa.

Tanong ko sa sa  estudyante:  Ano ang naitutulong ng puno kahoy sa tao?

Sagot ng estudyante: (PLAY AUDIO-1 STUDENT) “Nakakatulong ang puno sa atin sa pamamagitan ng pagbigay ng hangin,sumisipsip ng tubig pag may baha,nagbibigay pagkain,nakakagawa tayo ng mga bagay tulad ng papel sa pamamagitan ng dahon at sa kahoy makakagawa tayo ng mga kagamitan. Kaya wag tayo magpuputol ng puno kung magpuputol ng puno siguraduhin na papalitan mo ang pinutol mo.”

Kaibigan sigoro naman alam na alam mo na ngayon   kung gaano kaimportante ang puno sa ating buhay?

Ang mga punong  ay isang halimbawa ng renewable energy resource natin, at kung ating pagtutuunan ng pansin, ay maaaring makapigil sa maraming kalamidad na maaring matigil 0 mabawasan man lang ang epekto ng kalamamidad na bagyo sa ating kapaligiran.

Magmula sa pagsipsip ng tubig ng mga ugat nito hanggang sa masarap na hangin na idinudulot ng dahon at lilim nito, halos wala na tayong maihihiling pa sa biyayang ito ng Diyos. Alam na alam natin na ang pagkawala nila bunga ng pagputol (ligal man o iligal) ay nagdudulot ng ilang risks sa kapaligiran.

Hindi natin pwedeng kalimutan ang naging bunga ng bagyo at pagbaha sa mga lugar gaya ng Quezon, Aurora, Albay, Cagayan de Oro at kalakhang Maynila noong nanalasa ang deadliest cyclones na tumama sa bansa. Hindi natin pwedeng malimot ang mga pangalang Rosing, Reming, Ondoy, Pepeng, at Sendong na kumitil sa buhay ng marami nating kababayan na may pagitan lamang na dalawa at tatlong taon ang pananalasa ng bawat isa. Subalit, madalas nalilimutan natin ang katotohanang ang ating bansa ay nasa ring of fire at typhoon belt sa Karagatang Pasipiko, na dinaraanan ng anim hanggang pitong (6-7) tropical cylone landfalls kada taon. Ibig sabihin, sa alpabetong pagpapangalan natin na umaabot pa hanggang letrang U (Uring), 6-7 dito ang naka-klasipika bilang tropical cyclone na umaabot sa lupa.

Bunga niyon, ang kahalagahan ng mga puno sa ating kabundukan ay walang kasingtumbas, lalo na sa panahon ng kalamidad. Ang pagproprotekta ng mga puno lalo na yaong may malalaking ugat ay may mataas na kapasidad na sumipsip ng tubig at pigilan ang pagbagsak ng lupa sa mataaas na lugar ay responsibilidad ng lahat. Ang ating kagustuhan na i-develop ang mga mapupunong lugar ay nararapat na may katumbas na kapalit, gaya ng muling pagtatanim at pagsasalba ng ilan pang mga punong pwede pang sumasailalim sa proseso ng earth-balling.

Sa ating pag-unlad bunga ng ating mga development projects, mahalaga ding isipin ang bilang ng taon na nakatayo ang mga puno. Mapapalitan o matutumbasan ba natin ito kapalit ng pangakong kaunlaran? Ano naman kaya ang epekto nito sa mga tao sa paligid? Lalong higit ng mga inosenteng walang kaalam-alam na kalbo na pala ang kabundukan at ang mga trosong pinaanod sa tubig ang siyang tumambad at kumitil sa buhay ng kanyang mga kapamilya.

Sa patuloy na pananalasa ng mga natural na kalamidad, ang natitira nating pag-asa katulad ng mga puno ay nararapat na mahigpit na ipagbawal. Matagal na silang nagbigay ng babala at paulit-ulit pa. Ang umaapaw na pera ay walang panangga sa oras na gumanti ang kapaligiran sa ating paglalapastangan sa kanila.

Muli, paulit-ulit naman nating alam ang mga ito. Parang sirang plaka na lang ang paulit-ulit na pagbibigay ng babala laban sa parating na kalamidad. Subalit hindi nagsasawa ang babala ng kapaligiran hanggang may mga ilan pa ring ganid na sinusuway ito. Ilang buhay pa ba ang kailangang mawala bago natin maisip ang bahagi ng mga puno sa ating buhay? Ilang bagyo pa? Sana may oras pa.

Ang  pagkawasak ng ating  mga kagubatan sa bansa ay sadyang nakakaalarma na lalo na sa ating mga environmentalist o  mga taong may pagmamasakit sa kalikasan.

Kaya naman  ang ating pamahalaan ay sarit sari ang mga programa papaano pangalagaan ang mga yaman ng ating punong kagubatan, lalo na ang mga punong kahoy. May mga programa sa TV, radio ang iba naman ay direkta ng naglalagay ng mga karatula sa mga lugar na BAWAL ANG PAGPUTOL NG PUNO, subalit mayroon pa rin na ipinagkikibit balikat lamang, no pansin sila.

“Kaka Alih di ba mayroon tayong mga “forest guard” na nagbabantay n gating mga kagubatan, nasaan pa sila?” tanong ng isang guro na kakuwentuhan ko sa sasakyan.

“Sa plaza, naghihintay ng end of the month” (LAUGHING) ang naisip kong isagot, kasi noong regular pa akong bumababa sa Cotabato City,  doon ko madalas nakikita ang mga empleyado ng goberno natin, na taga-bantay ng kabundukan. 

In  fairness naman may sagot ditto ang  mga kaibigan: “Kaka, kaya andon kami, magrereport kami sa office, kasi pinanarereport kami monthly, syempre maaga pa kaya, doon muna kami.”

Sabagay ito scenario noon, pero ngayon iba, na, saan sila, sa canteen na naghihintay ng oras, professional baga. Ok silent na ako diyan .. (LAUGHING)

Marahil di ko na kailangan ipalaala sa ating mga kapatid na nakikinig,   kung gaano kaimportante ang puno sa ating buhay, at kahit maliliit pa tayo ay halos maisaulo na natin ang kapakinabangang nakukuha mula sapunong kahoy, dahil palaging tinatanong ni Sir at Maam.

Ang mga punong kahoy ay isang halimbawa ng renewable resource na, kung ating pagtutuunan ng pansin, ay maaaring makapigil sa maraming kalamidad na pwede nating mabawasan ang epekto sa ating kapaligiran.

Ang punong kahoy ay sumisipsip ng tubig sa pamamagitan ng mga ugat nito at naghahatid sa ating ng  masarap na hangin na idinudulot ng mula dahon at lilim nito, halos wala na tayong maihihiling pa sa biyayang ito ng Poong Lumikha.

Alam na alam natin na ang pagkawala nila bunga ng mga punong ito ay magdudulot ng ilang risks o kapahamakan ng ating   kapaligiran.

Huwag mong sabihin kaibigan na nakakalimutan mo ang naging bunga ng bagyo at pagbaha sa mga lugar gaya ng Quezon, Aurora, Albay, Cagayan de Oro at kalakhang Maynila noong nanalasa ang deadliest cyclones na tumama sa bansa. Hindi natin pwedeng malimot ang mga pangalang Rosing, Reming, Ondoy, Pepeng, at Sendong na kumitil sa buhay ng marami nating kababayan na may pagitan lamang na dalawa at tatlong taon ang pananalasa ng bawat isa. Subalit, madalas nalilimutan natin ang katotohanang ang ating bansa ay nasa ring of fire at typhoon belt sa Karagatang Pasipiko, na dinaraanan ng anim hanggang pitong (6-7) tropical cylone landfalls kada taon. Ibig sabihin, sa alpabetong pagpapangalan natin na umaabot pa hanggang letrang U (Uring), 6-7 dito ang naka-klasipika bilang tropical cyclone na umaabot sa lupa.

Bunga niyon, ang kahalagahan ng mga puno sa ating kabundukan ay walang kasingtumbas, lalo na sa panahon ng kalamidad. Ang pagproprotekta ng mga puno lalo na yaong may malalaking ugat ay may mataas na kapasidad na sumipsip ng tubig at pigilan ang pagbagsak ng lupa sa mataaas na lugar ay responsibilidad ng lahat. Ang ating kagustuhan na i-develop ang mga mapupunong lugar ay nararapat na may katumbas na kapalit, gaya ng muling pagtatanim at pagsasalba ng ilan pang mga punong pwede pang sumasailalim sa proseso ng earth-balling. Sa ating pag-unlad bunga ng ating mga development projects, mahalaga ding isipin ang bilang ng taon na nakatayo ang mga puno. Mapapalitan o matutumbasan ba natin ito kapalit ng pangakong kaunlaran? Ano naman kaya ang epekto nito sa mga tao sa paligid? Lalong higit ng mga inosenteng walang kaalam-alam na kalbo na pala ang kabundukan at ang mga trosong pinaanod sa tubig ang siyang tumambad at kumitil sa buhay ng kanyang mga kapamilya.

Sa patuloy na pananalasa ng mga natural na kalamidad, ang natitira nating pag-asa katulad ng mga puno ay nararapat na mahigpit na ipagbawal. Matagal na silang nagbigay ng babala at paulit-ulit pa. Ang umaapaw na pera ay walang panangga sa oras na gumanti ang kapaligiran sa ating paglalapastangan sa kanila.

Muli, paulit-ulit naman nating alam ang mga ito. Parang sirang plaka na lang ang paulit-ulit na pagbibigay ng babala laban sa parating na kalamidad. Subalit hindi nagsasawa ang babala ng kapaligiran hanggang may mga ilan pa ring ganid na sinusuway ito. Ilang buhay pa ba ang kailangang mawala bago natin maisip ang bahagi ng mga puno sa ating buhay? Ilang bagyo pa? Sana may oras pa.

Kaya naman nabuhay muli   ang pamahalaan sa paghikayat sa pakikiisa ng mga mamamayan sa pangangalaga at pagpreserba ng kalikasan sa pamamagitan ng mga programang pangkalikasan. Magtanim ng maraming puno ito ang panawagan ng gobyerno.

Ikaw Lucy, kaya mo bang  magtanim  ng punong kahoy para sa susunod nating  salinglahi?

LUCY: Of course naman Kaka, katunayan nga minsan na akong nakiisa sa pagtatanim ng mga puno diyan sa Romagonrong falls, na kong  saan watershed area ng Upi, dahil diyan natin kinukuha  ngayon ang tubiog na  dumadaloy sa ating mga gripo sa ngayon.

ALIH: Ako din  Lucy, ilan beses na akong  nakasama sa tree planting, dito sa highway, sa Romagonrong  falls, at sa aming bakuran marami din  akong nai tanim na mga puno, puno na  napapakinabangan  na  sa ngayon, dahil namumunga na ang mga ito.

Ang pakiusap lang sana natin, huwag  ng  sirain ng  mga kababayan natin  ang  mga puno na  kusa ng tumutubo sa ating  mga kapaligiran, kong sakaling di maiiwasan ang  pagputol, dahil kinakilangan, palitan natin sa pagtatanim muli ng iba pang punong kahoy.

Maraming salamat sa inyong pakikinig, heto po  ang inyong  Kaka Alih, na nagsasabing, ang punong itinanim ay buhay ng tao ang kakambal. Sukran at maraming salamat.

LUCY: Maraming  salamat Kaka Ali, Mga kapatid, Magtanim ng puno, para sa kaligtasan  ng  ating pamilya.

   (PLAY EXTRO- Gabay Kalusugan at Talakayang Pampamilya)

Ang Pagpapautang Ng 5/6, Ito ba ay Nakakatulong?

(July 7, 2014, -Lunes - Script na sinulat ni Alih Anso para sa programang “Buhay –buhay ” (8:00-9:00 A.M) sa segment na “Gabay Kalusugan at Talakayang Pampamilya”. Host –Lucy Duce)

Host/Lucy: “Pagpapautang o pagpapahiram ng pera o ano mang bagay, ay isang magandang kaugalian nating  mga Pinoy at mga Bangsamoro, subalit nitong kasalukuyang panahon, ay hindi na  pagtulong sa kapuwa ang pagpapautang,   kundi naging negosyo  na,  at dahil negosyao na nga, syempre may ganansiya o tubo na ito.        Sa umagang ito muli kaming   samahan with    Kaka Ali,  sa ating segment na: 

 (Play- Intro- Gabay Kalusugan at Talakayang Pampamilya )

Host/Lucy: Magandang umaga Kaka Alih. Matanong nga kita, Nagpapautang    ba kayo?

Kaka Alih: Nagpapautang? Bago kita sagutin, magpupugay muna ako,   magandang umaga Lucy   at at sa pangkalahatan, specially sa mga Kapatid na nanampalataya sa Islam, asssallamu  alaikum warhamatullahi wabartakatuh (Ang Kapayapaan ay Saainyo Nawa, an gang Pagpalain nawa kayo ng Allah).

Ang tanong ni Lucy sa akin ay,  “kong nagpapautang  ako?”  Oh  no.. oh  yes.. utang na loob Lucy,   kalimutan  mo na ang tanong na yan, dahil  ako  ang  umuutang, hindi nagpapautang..   eh.. (LAUGHING)

Yes!  tuloy natin ang utangan,  este usapan…(LAUGHING)  Bweno  mga kapatid, our  topics for today is:  pag-papautang.

LUCY: Anong klaseng Pagpapautang Kaka?   5/6 ?

KAKA ALIH: 5/6 IYAN DAW ANG USO, NA pagpaputang, but medyo di ko tutumbukin ang usaping 5/6 kasi po marami masasagasaan, din a lamang tayo sa pag-papautang, as simple as that, OK.

How we define pagpapautang?

Ganito ko sasagutin ang tanong, Lucy. Ang pagpapautang ng  pera o ano  mang bagay sa ating kapuwa ay isang kaugalian natin mga Pilipino maging ang mga Bangsamoro, nagpapatibay ng  samahan.

Ang pag-papautang ay  isa itong  pagtulong  sa ating kapuwa na  nangangailangan ng  tulong, dahil sa  kasalatan o kakulangan sa pera, o mga bagay na  maaring  naubusan siya o wala na ang isang  tao, ngunit maaring magkakaroon din siyang muli.

Sa unang pagtingin ay parang  nanghiram ka lamang, kaibhan    lang sa paghiram, ay     isasauli  mo din   ang hiniram mo, samantala sa pautang   ay ang ibabalik mo ay hindi na ang nakuha o nahiram  mo,   kundi  katulad o katumbas na lamang  ng hiniram mong bagay o  pera.

Halimbawa nito  ay nanghiram ka ng isang daang piso, pag nagkaroon ka na  ay ibabalik mo din ang isang daan piso.   

LUCY: May Tanong Kaka, bakit nanghihiram ang isang tao?

KAKA ALIH: Ang sagot diyan Lucy, ay maraming dahilan, maaring dahil sa may pag-gagastusan  ka  na wala sa plano  o wala  sa  budget, halimbawa pa ay biglang may mahohospital sa  pamilya at kailangan mo ang  malaking halagang  pera, kaya kinakailangan  mong  manghiram  sa kaibigan o kamag-anak,   ito na  ngayon  ang tinatawag  na utang o  pautang.

LUCY:  Tanong pa ako ulit Kaka,   bakit tinawag na pagpapautang?

KAKA ALIH: Ang sagot  pa rin ay: Ang sistema  ng pautang  kong  papano  ang pagbabayad  ay ang pag-papautang.

Alam ba ninyo na ayon sa isang Maestra: “Ang pagpapautang ay naging bahagi na ng ating  lipunan sa ngayon, ito ay naging  negosyo na, nawala  na ang konsepto nito na pagtulong sa kapuwa, o pagtulong sa nangangailangan”.

Ayon pa sa isang ekonomista, o taong may kaalaman sa takbo ng pamumuhan: “kapag matamlay ang ekonomiya at kapos sa pera ang nakararami ay  ang negosyong pautang o patubuan.”

Marami kasi ang gustong magpundar ng maliit na negosyo, naghahanap ng sideline o nagbabaka-sakali mag-abroad. Lahat ng ito ay nangangailangan ng puhunan sa lalong madaling panahon. Dahil dito ay paboritong puntahan ng mga tao ang mga lending company at mga indibidwal na nagpapautang.

Ang sabi ni Attorney, “Legal naman ang magpautang kahit walang permit basta huwag lang napakalaki ng tubo, at huwag ding gagamitin ang katagang “lending company” sa pangalan ng negsosyo mo kung gagawin mo itong negosyo”.

Maliban sa konting tubo, walang ipinagkaiba ito sa pagpapautang ng pera sa isang kaibigan o kakilala na pinagkakatiwalaan mo. Subalit habang dumadami ang pinapautang mo, lumalaki din ang peligro bilang negosyante, dahil ang possibility na may hindi makabayad ay malapit sa katotohanan.(PLAY LAUGHING)

Ngayon Kapatid kung gusto mo ng legal, matatag at mas sistematikong paraan ng pagpapautang, bakit hindi mo tuklasin   ang Micro-lending Business?

 Mayroon na  dito  sa atin,  nauna lang ang  Maynila,  marami na yata ditto sa Upi ang nagpapautang, na legal?

But reminder, ayon sa Lending Act of 2007, korporasyon lang ang papayagang pumasok sa negosyong lending company na may mga miyembrong hindi hihigit sa 19 na investor. Isang milyong piso naman ang minimum o pinakamaliit na puhunang pahihintulutan. Sa ganitong set-up, lubhang mas maliit ang peligro para sa mga mamumuhunan, mas produktibo ang management sa pondo, mas matatag ang kita at, higit sa lahat, mas maraming tao ang potensyal na matutulungan.

Kung may sapat na pondo na kayo ng mga kasama mong mamumuhunan, pwede n’yo nang irehistro sa Securities and Exchange Commission (SEC) ang inyong lending company.

Siyempre pa, kailangan din ng iba pang mga karaniwang legal na sertipikasyon gaya ng sa Bureau of Internal Revenue (BIR), Mayor’s Permit, at kung may empleyado ka, Social Security System, PhilHealth, at Pag-IBIG.

May nagtanong sa akin Lucy,  Ano ba daw  ang nalalaman ko tungkol  sa pagpapautang?

 Napakadali magpautang. Sapagkat marami ang nangangailangan ng pera, di mo na nga kailangan ipa-malita sa buong bayan na nagpapautang ka dahil mabilis kumalat ang balita.

LUCY: Gaano kabilis Kaka Alih ?

KAKA ALIH: Kasing bilis ng kidlat at kasing tulin ni superman,  Lucy. (PLAY LAUGHING) Magugulat ka na nga lang kasi babahain ka at baka malunod ka ng mga taong di mo kilala. Maraming kakatok sa bahay nyo kung sino sino at magugulat ka pa kasi feeling nila,  friends at close na kayo kung maka utang, at halos di mo naman kilala , at magtataka ka kung paano nila nalaman na nagpapautang ka.

LUCY: Ganun ka dali kumalat ang balita Kaka?

KAKA ALIH: Ganoon kadali Lucy,  Hindi mo na kailangan maghanap ng mga customer na uutang sayo…sila na ang hahanap sa iyo, kahit tulog ka gigisingin ka.

LUCY: Wala na bang problema Kaka?

KAKA ALIH: Anong walang problema? Ahhh ang mahirap nito, sa dami nila, na gusting umutang, mauubusan ka ng puhunan, at dahil excited ka pa kumita at naiisip mo na kung lahat ng sila ay mapautang mo.. ang laki ng kita mo….magiging gahaman ka ngayon (exaggerated lang po) na lahat sila ay pautangin upang mabilis na lumago ang business mo, na halos lahat ng pera mo ay ipautang muna na halos eksakto na lang ang pera mo sa pang araw araw na pangangailan…kaya ikaw naman ang mangungutang sa kaibigan, para lang di masira ang “credibility mo sa  tao”, sabi mo sa sarili mababawi din kapag nakabayad ung isa, dalawa…

Pero kwidaw daw ang ganito, Mali ang ganitong eksena, mali ang pautangin mo silang lahat.

Huwag kalimutan ang kasabihan ng mga Bisaya, Utang lipay-lipay, bayad likay likay (PLAY LAUGHING) Madali ang magpautang mahirap maningil.

Sa pagpapautang marami ang natutulungan, pero  pansamantala lang? Yes lalo na kong nag-pautang ka naman ay 5/6 o may malaking tubo. Natulungan mo siya sa oras ng pangangailangan, subalit kinatay mo naman siya dahil sa tubo. Biruin mo ang 5 hundred pesos after a month six  hundred pesos na…

Mga giliw kong nakikinig at nanoonod, ito lang  ang pakatandaan nyo, kahit gaano sya kaganda,  kaguwapo,  kabango, at gaano mo sya kakilala o  best friend o   kamag-anak mag iingat ka! Kong minsan sila  na mga malapit sa iyo  ang madalas manghiram, at madalas din di marunong magbayad. (PLAY LAUGHING)

Kong minsan  itovpa  ang mga dahilan  bakit  nagkakaaway-away ang magkaibigan dahil sa utang, dahil sa utang na di binabayaran.

Kaya kaibigan, advise lang, Piliin mabuti kung sino ang dapat pautangin. Dapat may criteria ka kung sino ang dapat pautangin, kung bagsak sa criteria mo ang tao na umuutang  kahit kaibigan mo pa siya, tanggihan mo.

Bilang isang namumuhunan, ikaw ang may kapangyarihan  magpasya kung dapat o hindi dapat siya pautangin. Subalit paalaala,  kung hindi mo siya   pauutangin, dahil wala sa criteria mo na dapat siyang pautangin,  maghanda ng mga linya na sasabihin kung bakit hindi mo sya papautangin, dapat madami ka ring dahilan  na  kasing dami ng puhunan mo, (PLAY LAUGHING)….kasi ang kalaban mo dyan ay sama ng loob, pag di mo na pautangin magtatanim yan ng sama ng loob sa iyo, at ikaw ang maghaharvest ng sama  ng loob.

Sa oras ng singilan naman, kong minsan   sila pa ang may lakas  ng  loob  na magalit, bakit daw hindi  na kayo makapaghintay. (PLAY LAUGHING)

Pag-aralan mabuti kung ano ba ang criteria mo sa pag papautang, yung tipo sigurado ka makakabayad sayo kahit magka earthquake o bumaha kinabukasan, pautangin (PLAY LAUGHING) at pag di sya pasado sa iyo, dapat maging expert ka din sa paghingi ng sorry at di mo sila napautang.

Haneps din naman, LAUGHING)  Ikaw pa ang hihingi ng sorry,  kung bakit di mo sila napautang, Yes,  magpakumbaba ka, ang mga taong umuutang ay sensitive.  Kung ang umuutang ay di mo napautang at nagkataon na kamag-anak mo,  ayayay.. patay kang bata ka! Chismis at alitan ang mangyayari nyan malas mo kapag pinakulam ka, hahhaha LAUGHING)

At ito pa ang masakit Nawalan ka na ng pera, nagkasala ka pa…

Sa  pananaw   ng  Islam ang  pagpapautang na may tubo o  interes ay tinawag na Riba,

LUCY/HOST: Ano naman ang  sinasabi  ng Islam sa Riba?

KAKA ALIH: Ayon sa interbiyu ko kay   sinabi  ni Ustadz Ali Abdulatip:  “ang sinabi  ng Allah, pinapayagan ng Allah ang pagbebenta o pagnenegosyo, subalit ang riba ay ipinagbabawal ng Allah, ang sinasabing  riba ay may tubo o  interes, halimbawa nanghiram ka ng isang daan, ibabalik mo ay  may magiging one hundred fifty  o kahit magkano ang tubo. Ang  ganito ay malaking  kasalanan, dahil ang  katumbas nito  ay parang nakipag-zina o  nakipag-niig ka  kay nanay mo, ito  ay mahigpit na  ipinagbabawalng Allah.

Kaibigan katakutan  natin  ang impyerno, na naglalaglab na  apoy…

Bago ka masunog sa naglagablab na apoy sa imperno.

Ito ang inyong Kaka Alih, Sukran  wasssallamu alaikum  Warahmnatullahi wabarakatuh.

HOST: Maraming salamat Kaka Alih Mga Kapatid muling abangan ang presentasyon n gating Kapatid na R’nawon na si Kaka Ali, at sinisugoro namin na marami kayong mapupulot na aral at maaliw pa kayo.

(PLAY EXTRO)

Kultura, Kaugalian at Paniniwala ng mga Bangsamoro

Kaka Alih, co-Anchor/segment
presenter/writer ng Buhay-buhay sa DXUP.

[Abril 9, 2015 (Biyernes )- Script na sinulat ni Alih “Kaka Ali” Anso para sa programang “Buhay –buhay  sa DXUP” (8:00-9:00 A.M.) sa segment na “Gabay Kalusugan  at Talalakayang Pampamilya”. Host –Lucy Duce)

LUCY/HOST: Dito sa Lupang Mindanaw ay iba-ibat ang tribu at iba-iba din ang ating paniniwala, kultura at kaugalian, ngayong umaga ay tatalakayin ng ating Bangsamoro na Iranun, na si Kaka Ali ang kultura, kaugaliang at paniniwala ng mga Kapatid na Bangsamoro.

(Play- Intro- Gabay Kalsuganat Talakayang Pampamilya)

LUCY/HOST: Magandang umaga Kaka Alih, 

KAKA ALIH: Magandang umaga din Kapatid na Lucy,   assallamu alaikum warahmatullahi wabarakatuh, (ang kapayapaan at pagpapala ng Allah Sasaating Nawa) lalo na sa mga kapatid na nanampalataya sa Islam, o sa  mga kapatid na Muslim.

Sa makabagong panahon at henerasyon natin ngayon, marami na ang mga taong naeenganyo sa naglalabasang mga gadgets. Di lang basta gadgets, tulad sa celpon, dahil with matching facebook pa. (LAUGHING) Alam ko man, na halos lahat ngayon ay may account sa facebook, bakit ay mahigit dalawang libo na friends ko taga Upi… at sige like-like sa mga post ko. . (LAUGHING)

Sa makabagong panahon at henerasyon na ito ngayon ay  karamihan na sa ating mga kababayang Pilipino,    ang tila nakakalimot na sa mga kaugaliang ating nakasanayan na mula pa sa ating mga ninuno. Subalit, … Alhamdulillah (Ang lahat ng pagpupuri ay sa Allah) dahil  meron pa ring mga Pilipino at Bangsamoro ang hindi pa nakakalimot dahil  magpahanggang-ngayo’y sinasasanay pa rin nila ang kanilang mga anak o pamilya sa kaugalian at kultura na  kanilang nakasanayan na.

At  dahil alam ko na ang iba ay hindi pa gaanong pamilyar sa sinasabi nating kultura.  

LUCY/HOST: Ano ang kultura Kaka Alih?

KAKA ALIH: Ang Kultura Kapatid na Lucy, ay tumutukoy sa pamamaraan ng pamumuhay ng isang pangkat ng mga tao,  sa isang tiyak na teritoryo na may pagkakakilanlan.  Ito rin ang humuhubog sa pamumuhay ang tao at nagbibigay ng kahulugan sa buhay.  

At sa  umagang ito ay  kilalanin natin ang ilan sa  mga  Kultura,   ng mga  Bangsamoro na mga Muslim.  Bakit kultura ng mga Muslim? Ayon kasi kay Rudy Rodel, isa manunulat na taga Upi o historian, ay nahahati ang Bangsamoro sa dalawa, ang isa ay Islamized at non-Islamized.

Konting flashback.  Sa simula,  noong bago pa man dumating   sa mga pulo o lupang nasa Silangan ang mga Kastila, (ang mananakop, the colonizers), noong 1521. When Philippines was discovered by Magellan. Pero mali poi to dahil bago pa dumating ang grupo ni Magelllan mayroon ng dumating na mga sampung  Datu mula sa  Borneo, at syempre   may kultura at kaugalian na ang mga naunang naninirahan dito sa lupain na ngayon ay tinatawag na Pilipinas.

Alam naman natin na sasakop tayo ng mga Espaniol. Bagamat ang mga ninuno natin ay nagtanggol sa kanilang mga kaharian, sila ay nagapi dahil sa makabagong armas sila ay natalo at nasakop ng Espania. Dahil  ang mga mamayan sa Lupang Silangan (na tinawag ng Espania na Pilipinas, na ang ibig sabihin ay “tao ni Haring Felipe”) ay nasakop ang ating mga ninuno,  at di nagtagal ay  tinawag na mga Pilipino.  (utang natin ito  kay Jose Rizal kong bakit tayo natawag na Pilipino, isa sa pinaglaban niya, dahil ang tawag noon sa sa Pilipino ay Indiyo)

Ang mga kulturang  Pilipino  ay dahan-dahan nangawala at di  man nawala ay nadagdagan o sadyang nabago sa pagdaan  ng panahon.

 Sa bandang Mindanao,  Sulu at Palawan (MINSUPALA) ay nahirapan ang Espania na sakopin (ayon sa ibang manunulat ay hindi talagang nasakop) dahil sa isa na itong matatag na bansa noon pa man bago pa dumating ang mga mananakop na Espaniol. Bagamat hindi gaano makabago ang   armas ay organisado ang kanilang tanggulang bansa. Hindi basta-basta nakapagtatag ng kanilang goberno dito sa MINSUPALA ang mga dayuhang mananakop na  Espaniol, ngunit dahil sa tulong ng mga kapatid, (na nabihag) na ngayon ay tinawag na Pilipino (na walang magawa kundi sundin ang utos ng mananakop, kaya sila napilitang maging mandirigma na nagsisilbi para sa Espanya) ay natalo nila ang depensa ng mga Bangsamoro sa Sambuwangan (Zamboanga, Ang Ciudad de Flores o City of Flower), at itinayo ng Espania ang kanilang kuta, tinawag nila itong Cota del Pilar. Subalit ang kutang ito ay ilang bese na ring nabawi ng Bangsamoro.

Dahil sa hindi nasakop, nanatili (intact) ang kultura   mga Bangsamoro.  Kunting paliwanag lang po Bakit Bangsamoro o Moro.  

Ganito po yun Kapatid. Ang tawag ng Espania sa mga tao na katulad ng kanilang nakalaban sa Morocco. At Bangsa ang ibig sabihin sa Malay ay nangangahulugan ng angkan- kaya angkan ng mga Moro=Bangsamoro. At ang mga kultura at kaugalian ng Bangsamoro     ay hinango naman sa Islam, ang relihiyong kanilang pinaniniwalaan noon pa man.

Ano naman ang ibig sabihin ng Islam? Ang ibig sabihin ng Islam ay ..”pagtalima at pagsuko sa nag-iisang Diyos.” Ang tagasunod ng Islam ay tinatawag naman na Muslim na ang ibig sabihin, “…. ay naniniwala, mga taong tumalima sa kautusan ng Allah” (ang tawag sa Poong Lumikha o Diyos).

At dahil sa paniniwalang ito  sa Islam ang kanilang mga kultura at kaugalian ay nilimbag sa timplang Islam, kaya makikita natin na halos magkatulad sa Islam.

Lumipas  ang mga panahon, dumating ang Merikanu  (tawag sa taga Amerika), natalo daw nila   ang Espania, pero ang totoo binili nila ang Pilipinas ng P20,000,000, di kasali ang Bangsamoro. Para di medyo magandang pakinggan at pinalabas na natalo sa giyera ang Espaniol, ito ang tinawag na “Battle of Manila bay” at ang Espanya ay tuluyang ng lumayas sa Pilipinas,  subalit naiwan ang kanilang kamandag, dahil marami na silang nagging pamilya ito ang tinawag na Filipino.   Kaya ang kanilang kamandag ay nanatili nanalaytay pa rin sa dugo ng mga Pilipino.

Nasakop na ng Amerika ang Pilipinas, hindi ito nagtagal, bakit ?  dahil marahil wala na silang makakatas, dahil nasaid na maraahil ng Espania ang tamis nito, kaya iyon marahil ang dahilan na ibinigay na  nila ang “pagsasarili” (independence) sa mga Pilipino.

Ang masakit lang nito ay isinama nila ang mga kapatid na nasa Mindanao na hindi man lang nila kinunsulta, kong papayag ba   o hindi. Sa kabila ng katotohanan na sila ay nagsisigaw na ibalik sa kanila ang kanilang dating pagsasarili.

May petition pa nga sila (Bangsamoro)  ito yung Dansalan Declaration, na ipinasa   sa Kongreso ng Amerika,    na ibalik sa kanila ang pagsasarili o independence, kong hindi possible, ay may nanaisin pa nilang manatili  na sakop ng Amerika, kaysa mapabilang sa kapatid na Pilipino, dahil islang kadahilanan: mag-kaiba sila ng Kultura at Kaugalian, lalo na sa paniniwala, dahil ang mga Pilipino ay Kristiyano na, at sila ay nanatiling Muslim pa rin.    

At nagging nagsasarili na ang Pilipinas, dahil binigy na ng Amerika ang “Kalayaan”. Nagplano ng mga programa ang bagong nagsasariling bansa (ang Pilipinas) kong papaano magkaisa sa paniniwala at kultura  ang mga taong tinatawag nilang Pilipino at ang ayaw na matawag na Pilipino (na ngayon ay lalong kilala sa tawag na Bangsamoro).

 Ang magkapatid na ito  ay nagkasalamuha, (naging kapit bahay at ang iba naging kabiyak,) at dito sa prosesong ito ay dahan-dahan, nabuo ang mga kultura at kaugalian na hindi ginagawa ng mga ninuno ng mga Bangsamoro at wala sa katuruan ng Islam.

Ang tanong ano ang mga ito, na mga kultura at  kaugalian na wala sa mga ninuno at  hindi itinuturo ng relihiyong Islam?

Narito ang ilan sa mga ginagawa ng ilan sa mga Bangsamoro sa ngayon na hindi na kasama sa mga kultura at kaugalian ng mga ninuno:

1. Pagdiriwang sa araw ng kapanganakan (Birthday)

Ang mga “assimilated” na  Bangsamoro sa ngayon ay nagdiriwang na rin ng kaarawan ng kanilang mga anak katulad ng mga Pilipino o yaong ngayon ay tinatawag na “settlers”.

Ang mga ninuno ng mga Bangsamoro ay may sarili silang pagdiriwang sa mga anak na bagong panganak, pagkapanganak ay tatawag sila ng Azan o bang sa tabi ng kanilang anak. Ilang araw o linggo ay magtatakda sila ng kanduli na tinatawag na “gunting” dito bibibigyan ng pormal ng pangalan ang bata. Sa ibang tribung  Bangsamoro (Maguindanaon, Iranun) mayroon din silang tinatawag na “likat sa lantay” isa din itong uri ng  kanduli (thanksgiving).

Papaano nagdiriwang ang mga ibang Pilipino ng kaarawan? Kanilang hinalaw marahil sa kanluraning kultura.

Ang pagdiriwang ng kaarawan ay bantog na bantog noon pa sa mga paganong Greko at Romano. Ito ay ipinagdiriwang sa pamamagitan ng pagdarasal, pag-aalay, masaganang kainan, at ang pagbibigay ng regalo sa may kaarawan.

Diyan marahil nahango ang pagdiriwang sa kaarawan ng kapangakan ni Jesus o Iesa (kapayapaan ay sasakanya).

Tanong bakit kayong mga Bangsamoro ay ipinag diriwang ang  Kaarawan ni Propeta Muhammad kong tawagin ninyo ay Maulidin Nabi.

Ito ay sadyang napakalungkot na nangyayari. Bagama’t ang mga Muslim ay may maliwanag na patnubay na nananatiling nasa orihinal na anyo hanggang sa ngayon, hindi pa rin maiwasan ng iba ang pagsagawa ng mga bagay na salungat sa itinuturo ng Islam.

Ito ay dulot ng kamangmangan sa pananampalataya at sa pagnanais na tularan ang ginagawa ng iba.

 Si Propeta Muhammad ay nagsabi:

 “Anumang bagong bagay na isinasama sa ating pananampalatayang ito (Islam), ay hayaan itong itakwil.”

Si Propeta Muhammad ay nagsabi:

 “Wala nang iba pang gawain na makapaglalapit sa inyo sa Allah maliban lamang sa mga naituro ko sa inyo.”

 Si Propeta Muhammad ay nagsabi:

“May dalawang bagay akong iiwanan sa inyo na kung inyo itong panghahawakan ng mahigpit ay hindi kayo maliligaw: ang purong Salita ng Allah at ang aking Sunnah.” 

Si Propeta Muhammad ay nagsabi:

“Huwag magmalabis sa pagpuri sa akin kagaya ng ginawa ng mga Kristiyano sa anak ni Maria. Ako ay isang alipin, kaya’t inyo lamang  sabihin: “Alipin ng Allah at Kanyang Sugo”.

2. Pagpapaputok sa araw ng Id

Pagsapit ng Id (Hariya Puwasa at haj) ay nagpapaputok ang mga Bangsamoro, bilang pagsasaya, katulad ng pagdiriwang mga Intsik. Ang mga Intsik na kilalang mangangalakal sa mundo at dumating na sila ditto sa MINSUPA, at marahil ito ang impluwensa nila sa mga Talainged (native inahabitants).

Noon ang pinapuputok ay rebentador at kanyon na gawang Tsino, di nagtagal ay ginaya ng mga mga Pilipinong taga Bulacan.  Sa ngayon ay nawala ang mga iyon, at napalitan ng mga makabagong  armas na pumuputok at ito na ang ginagamit.

3-Kalilang (ceremonial of marriage)

Ang kasal ay sa mga restaurant o hotel ay isinasaayos ng mga “third generation” at kanila nila ito kinopya sa sa kultura ng settlers at dinagdagan ng kulturang Bangsamoro, lalo na yaong hindi pa tanggap ng mga katutubong Bangsamoro. Halimbawa ang Biblia ay pinalitan ng Qur’an. Nagsasabay ang babae at lalaki, at nagpaparada na ang babae kahit hindi pa sila kasal.

Naglalagay din sila ng decoration na tinatawag na pandala.

Ang mga Bangsamoro noon kong may ikakasal ay hiwalay ang lalaki at babae, pagkatapos ng Kutba Nikah (wedding sermon) ay sasamahan ang lalaki ng biyanan sa babaeng pinakakasalan.

Ang kalilang ay ginagawa sa bahay ng babae, isa araw o higit pa bago ang kawing l o kasalan.

4- Pagdadamit na nakalabas ang kahubaran, at pag-gaya sa ibang kasarian.

Sa ngayon ay nakapantalon ang mga babae katulad ng mga lalake, at ang mga damit ay hakab na hakab ang porma ng katawan.

Ang damit ng babae ay tinatawag na minoro ang pangitaas at malong ang pang-ibaba, ito ay kahantulad sa damit ng T’duray noon.  Nagtetendong (bandana) ang mga babae. Naglalagay ng mga decoration ang babae sa kanyang damit ng mga ginto o pilak.

Ang lalake naman ay gumagamit ng tubaw. At may nakasukbit na gurok sa tagiliran (maliit na punyal) at nakasabit na sundang o kampilan sa biwang at kong minsan may dala-dalang bangkaw (spears).

5-pag-inom ng alak na makalasing (kamer)

 Sa ngayon ay umiinom ng alak na makalasing ang mga Bangsamoro, katulad na rin mga Settlers na Pilipino, kahit ito ay patago sa mga kamag-anak o angkan, dahil sa isinusumpa o itinuturing noon ng mga ninuno na “kafir” (hindi naniniwala) ang uminom ng arak (alak na makalasing) ayon sa paniniwala ng ninuno o matatanda ay 40 na araw na walang matatanggap na amal (pagsamba sa Allah o Gawain para sa Allah ang matatanggap).

Ang basehan ng mga Bangsamoro kong bakit hindi dapat inumin ng isang  Naniniwala ang alak na makalasing ay base na rin sa Quran.

 “O kayong naniniwala o Nanampalataya! Ang mga nakalalasing na alak (lahat ng uri ng inuming may alkohol at i iba pa  na  nakapagbibigay ng lambong sa kaisipan tulad ng ipinagbabawal na gamot, droga, ), pagsusugal, Al Ansab at Al Aslam (mga gamit sa paghahanap ng suwerte at pasiya) ay kasuklam-suklam at mga paglalalang (pakana) ni Satanas. Kung kaya’t iwasan ito upang kayo ay mangagsipagtagumpay.” [Qur’an, Surah Al Maida: 90]

Mga sakit na idinudulot ang alak, (na base sa pananaliksik ng mga nakakaalam  at pwedeng makita ng harap-harapan):

1.     Binubuhay nito ang seksuwal na pagnanasa, na siyang nagtutulak sa tao na gumawa ng kasumpa-sumpa at karumal-dumal na tawag ng laman: na tulad ng panggagahasa, karahasan at kalaswaan. At ang pinatutungahan nito kung minsan ay pagpapatiwakal!

2.     Nagdudulot ito ng pinsala sa utak: Isa sa sanhi nito ay ang pagkawala ng memorya ng isang tao, sanhi rin ito ng pagkakaroon ng impeksiyon sa utak, pagkabulok ng ‘cortex cells’ (nagpapagalaw sa ating kalamnan)  sa utak ng isang tao na nauuwi sa pagkasira ng ulo.

3.     Nagiging sanhi rin ito ng unti-unting pagkabaog o pagkainutil ng isang tao at pagkaparalitiko ng buong katawan. (kayo sigoro marami kayong alam na naparalitiko na palainum ng alak,)

4.     Pinipinsala rin nito ang atay ng isang tao, na kung kaya mabibigo nitong alisin ang mga lason sa loob ng katawan, lalung-lalo na ang ‘amonia.’ At dahil sa ganitong pangyayari ay tataas ang antas ng lason sa dugo. At ang lason na ito ang makaka-apekto sa pagkilos ng kaisipan at makakagambala sa emosyon: Na kung kaya, hindi na magiging normal ang kanyang pagkilos at pag-uugali. Magiging makasarili na siya, magalitin, mapaghiala at magiging malungkutin.

5.     Pagkakaroon ng depekto sa kidney, sa albumin sa ihi, at nakakamatay na pangangasim ng dugo (o fatal blood acidity), na magwawakas sa ‘heart failure.’

6.     Nagdudulot ng impeksiyon sa ‘Nerve’ ng mga mata na humahantong sa pagkabulag ng tao.

7.     Nagtutulak sa isang tao na gumawa ng mga kakaibang krimen at iba pang mga kasamaan.

Ito po ang inyong Kapatid na Bangsamoro, Kaka Alih, hanggang sa muli. Wassallamu Alaikum Warahamatullahi Wabarakatuh.

LUCY/HOST: Maraming  salamat Kaka Alih, sa magandang presentasyon na yan, sana mga kapatid na nanonood at nakikinig, mayroon kayong napulot ana aral at muli kaming samahan, bukas sa isa pang segment na ibabahagi ni Kaka Ali.

(Play- EXTRO- Gabay Kalusugan at Talakayang Pampamilya)