Mga Kauaglian na Dapat Panatilihin at Kalimutan

Mga Kauaglian na Dapat Panatilihin at Kalimutan

(Enero 31, 2013 -Huwebes- Script na sinulat ni Alih Anso para sa programang “Buhay –buhay sa DXUP” (8:00-9:00 A.M) sa segment na “Gabay at Talakayang Pampamilya”. Host Noralyn Bilual)

   

"Overloading" kahit alam natin na ipinagbabawal

Host/ Noralyn:  “Mga Kauaglian na dapat Panatilihin at Kalimutan ang tatalakayin   sa ating segment na Gabay at Talakayang Pampamilya,  sa ating programang buhay-buhay… at of course makakasama natin ang nakaka… na kapatid na  Bangsamoro, si Kaka Ali.

(PLAY INTRO- Gabay at Talakayang Pampamilya)

Host/ Noralyn:  Magandang umaga Kaka Alih,

Kaka Alih:  Magandang umaga naman, Assallamu alaikum WW…

Ang kaugaling Pilipino ay sadyang likas na sa ating lahat, papaano kasi ito na ang nakagisnan ng lahat. Kung ating susuriin ang ating mga ikinikilos bilang mamamayang Pilipino/Bangsamoro, marahil ay masasabi mo “ah naituro na sa ating lahat ang ganitong iba’t-ibang kaugaliang Pilipino”.  . Ngunit sa makabagong panahon ngayon, at sa pagbabago ng ating kapaligiran tila nag-iiba na ang kaugaliang nakakasanayan natin.

Sa makabagong panahon ngayon, ang kaugalian ng Pilipino at Bangsamoro ay nananatiling yaman pa rin ng ating kultura at kaugalian. Karamihan sa atin ay  ipinepreserba pa rin bilang isang pamana sa mga susunod nating henerasyon. Kaya naman minarapat nating paksain muli ang mga kaugaliang ito ng mga Pilipino at Bangsamoro,  dahil dito natin malalaman kung ang kaugaliang ito ay kanais-nais pa bang panatilihin o ilibing na lamang sa limot, dahi    hindi na baga angkop sa ating kasalukuyang lipunan na ginagalawan.

Kapatid na nakikinig at nanonood,  ang layunin ng segment na ito,    na palagi nating tinatakay ang mga   kaugaliang Pilipino ay upang maimulat ang mga Pilipino at Bangsamoro sa mga maganda at hindi magandang ugali na ating namana sa ating mga ninuno.  

Pagtutulungan

Ang iba pang layunin natin dito  ay upang maipabatid sa mga Pilipino at ibat ibat tribu sa ating bayan at kalapit bayan,  kung gaano kahalaga ang isang kaugaliang nakasanayan natin na minana pa ating mga ninuno. Upang ang maimulat ang ating mga sarili sa mga maaaring kalabasan ng ating mga ginagawa sa tuwi tuwina, mga ugaling ipinapamalas natin sa mga nakakasalamuha natin sa buhay, na nakikita nila sa atin sa araw-araw, lalo na an gating mga kabataan na sadyan din a nila alam ang mga kaugalian natin.

Tanong: Ano nga ba ang kaugaliang Pilipino?  at ang katangi-tanging mga kaugalian sa ating sistema?

Buweno, kaibigan, unahin natin ang magandang pantilihin dahil nakakabuti hanggang sa ngayon:

Di paghiwa-hiwalay ng pamilya kahit may asawa na. Ang pagiging matibay ang pundasyon ng pamilya ay nagpapatunay na ang Pilipino ay likas na mapagmahal sa kanyang pamilyang kinagisnan, lalo na’t may mga anak silang nagsi-asawa na’y pumupunta pa rin sa kanila para manatiling buo ang pamilya.

Operation Linis ng LGU Upi-June 1, 2012

Ang pagkarelihiyoso o mapaniwalain sa Diyos ng mga Pilipino. Ang pagkakaroon ng takot sa Diyos (o minsan ay tinatawag na rin na may pananalig sa Diyos) ay nagpapatunay lamang na ang tao’y nananalig sa Diyos sa araw na may dinadala siyang problema, nakatatanggap ng mga biyaya, o hindi naman kaya’y gustong makatanggap ng kapatawaran sa lahat ng nagawang sala sa buhay. Kapag wala na’ng pag-asa ang isang tao ay humihingi ito ng tulong sa ating Panginoon para maresolbahan ang kanyang dinadalang ‘pasanin’ sa buhay.

Ang pagtutulungan, ng magkakabarangay. Ito ang bayanihan,  ito ay naglalarawan ng pagtutulungan ng mga Pilipino tungo sa isang magandang bukas, kagaya ng simpleng pag-aani ng mga itinanim na mga palay sa palayan, paglilipat ng mga bahay-kubo, pakikipagtulungan sa oras na kailangan ng tulong, at iba pa. Dito sa bayanihan na ito nakukuha ng mga Pilipino ang kooperasyon sa kada tao na kasapi ng kanyang komunidad.

Ang pagiging matulungin ng mga Pilipino ay isa sa mga magandang kaugalian ng ating bansa dahil ito ay nagbibigay ng kooperasyon sa pagitan ng tao sa kapwa tao, tinutulungan ang bawat isa sa panahon ng sakuna o problema. Tulad ng bago pa lamang na nangyari na sakuna sa mga kapatid silangang Mindanaw, ang mga nahagip ng bayong Pablo.

Marami nang napagdaanan ang ating bansa pagdating sa suliraning kalamidad at iba pang problema ng bansa, ngunit ang pagtutulungan at pagkakaisa ng bawat Pilipino ang nagpapa-init ng ating mga damdamin, maaaring ihalintulad na ito sa bayanihan na ginagawa pa noong unang panahon. Kahit ano’ng laki ng problema ng bawat isa sa atin ay nagagawa pa ng ibang tao na tulungan, o gumawa ng paraan upang matulungan ang isang tao.

Pagbibigay halaga sa patay. Tuwing sumasapit ang araw ng mga patay, ang isa pang kaugaliang Pilipino ay ang pag-alala ng mga tao sa kanilang mahal sa buhay na yumao na. Ang paghahandog ng mga bulaklak, nakasinding kandila, mga pagkain, at masasayang kuwentuhan ng mga natirang mieymbro ng naiwan ang kadalasang ginagawa ng mga tao sa tuwing sasapit ang araw ng pag-alala ng kanilang yumaong mahal sa buhay.

Magbibigay tayo ng mga halimbawa na kaugalian na dapat baguhin o kalimutan na dahail hindi nakakbuti sa atin.

Ang colonial mentality. Ang mga Pilipino ay likas na nanggagaya ng kahit anumang bagay na mayroon ang mga banyaga, ngunit karamihan sa mga Pilipino mula noon hanggang ngayon ay tila ‘nahuhumaling’ sa gawang-banyaga. Hindi natin maaaring itanggi na tayo’y sinakop ng tatlong nasyonalidad: Kastila, Hapon, at Amerikano, ng ilang taon. Nakuha natin sa kanila ang iba’t-ibang bagay na mayroon sila. Ano nga ba ang ibig sabihin ng colonial mentality? Ito ay ang isang ugali ng tao na mas gusto niyang i-patronize ang produkto ng ibang bansa kaysa sa kanyang bansang sinilangan. Dito na pumapasok ang produktong stateside na binibili ng mga tao, panonood ng mga hi-tech na pelikula, pagkakaroon ng imported na gadgets, at iba pa.

Ang crab mentality. Kung ang isang tao ay palagiang umaasenso sa kanyang buhay sa sikap at tiyaga, mayroon ring mga tao na gustong sirain ang pagkatao, o hindi naman kaya’y hinihila ng naninira ang estado ng isang tao pababa. Ito ang tinatawag na crab mentality, kung saan ang isang tao’y hindi masayang makakita ng taong umaasenso sa buhay.

Padrino system. Ano nga ba ang ibig sabihin ng Padrino system na ito? Ito ay ang pagpapakilala ng isang tao sa isa pang tao na ito ‘raw’ ay matulungin o kayang tumulong sa mga problema ng isang tao.

Mapanghusga. Ang mga Pilipino sa ngayon ay kadalasang nanghuhusga ng ugali o ng pagkatao ng isang indibidual. Alam naman natin ang kasabihan sa Ingles na ‘don’t judge a book by it’s cover’ na nagpapakahulugan lamang na huwag tignan sa pisikal na anyo kundi sa loob nito; ngunit mayroon talagang mga tao na pilit pinipintasan ang bawat taong may kaunting mali sa kanila. 

Pagkalimot sa nakaraan o madaling makalimot. May  mga pangako tayong binitiwan, ngunit di natutupad. Marami sa mga pulitiko ang ganito, ngunit mayroon ring mga tao ang ganito ang ikinikilos. Ito ay isang kaugalian na hindi malaman kung sa positibo o negatibong ugali ito nabibilang, dahil pagkatapos ng naganap ay nakakalimutan nila ito.

Minsan nakagawa lamang ng kunting mali ang kaibigan nakalimutan muna na ang kaibigan na yaon ay nakagawa ng  sampung kabutihan sa iyo, di mo man naisip na marami ka pang utang sa kanya.

Matigas ang bungo/ulo o ibang taway ay Pasaway. Alam na nating lahat na may taong minsan, o kadalasan, matigas ang ulo. Hindi sinasabi na matigas ang bungo o ulo ng isang tao, kundi ang utak na ginagamit sa pag-iisip. Marami sa mga tao ang matitigas ang ulo dahil isang simpleng babala lang ay pilit nilang sisirain ang babala, gaya ng ‘huwag magtapon ng basura’ pero makikita mo’y puro basura. Hindi nila alintana ang batas natin na ecological solid waste management, tulad natin sa DXUP pangatlong beses na ito na naisuehan  tayo ng citation ticket dahil sa hindi paghihiwalay ng nabubulok na basura sa hindi nabubulok..pasaway talaga ang DXUP at iba pang offices..

Ningas cogon. Ang kaugalian ito ng Pilipino at Bangsamoro na dapat nang mawala o nmakalimutan   dahil ito walang developmental, walang pagsulong ang kaunlaran . Bakit ningas cogon? Ang cogon ay isang damo na madaling mabuhay at madaling mamatay. Ang tao ay mabilis gumawa’t mabilis mapagod. Ang ningas cogon ay isang uri ng ugaling Pilipino na sa una’y masisipag gumawa ng maraming hangarin at sa pagtagal nito’y nagsasawa na rin silang gawin.

Manana habit o Mamaya na lang, may oras pa. Ito ay nanggaling sa Kastila, na ang ibig sabihin ay prokastinasyon, o ang pagpapaliban sa pinagagawa sa kanya at mabilis na gagawin ito pagdating ng eksaktong araw upang magkaroon lamang ng isang bagay na kabilang sa pinagagawa sa kanya. Maraming tao sa gobyerno, paaralan, pamantasan, bahay, at iba pang lugar ang gumagawa ng ganito, na akala nila’y maganda ang dulot nito sa kanila.

Ilan lamang yan sa mga ugaling dapat baguhin nating mga Pilipino at Bangsamoro.…ito po ang inyong Kaka Alih.. sa muli samahan kami sa ating segment na Talakayang Pampamilya.

NORALYN:  Maraming salamat Kaka,   Kaka Alih. Bukas muling abangan ang ating segment na Gabay at Talakayang Pampamilya.

(PLAY EXTRO  Gabay at Talakayang Pampamilya.)

           

Pagsasanay Para Labanan ang Sakit na TB Isinagawa sa Upi

Pagsasanay Para Labanan ang Sakit na TB Isinagawa sa Upi

Upi Health nurse Susan Nogra

Enero 29, 2013 (Nuro, Upi)…Umaabot na sa 75 Pilipino ang namamatay araw-araw dahil sa sakit na TB o tuberculosis, kaya naman nanatili ito sa ika siyam na sa 22 bansa na binabantayan ng World Health Organization (WHO) dahil sa may pinakamataas na problema sa TB.

Ayon  sa Department of Health o DOH, ang TB ay ang pang-anim sa mga sakit na nangungunang sanhi ng kamatayan omortality at morbidity o sakit  sa Pilipinas.

Ayon pa rin sa report may 129,000 katao ang dokumentado at kumpirmadong may TB sa Pilipinas

Kaya naman may mga isinasagawang programa ang goberno upang labanan ang sakit na TB.

Participants from Barangay Nuro, 
Borongotan, Blensong, Darugao   Mirab at Kibleg.

Sa bayan ng Upi   ay isinagawa nitong Martes Enero 29 ang TB Educators Training Counselling  sa mga Barangay Health Workers,(BHW) Muslim Religious Leaders (MRL) at rural health workers.

Unang sinanay ang mula sa anim na barangay ng Nuro, Borongotan, Blensong, Darugao, Mirab, at Kibleg. Agad naman  isusunod ang nalalabi sa 23 barangay ng Upi.

Habang ang 2^nd  Batch  ay ang mga Barangay ng Ganasi, Kibukay, Tinungkaan, Bugabungan, Sabaken, Kabakaba, Rempes, Nangi, at Sefegefen. Ang ikatlong batch naman ang mga barangay ng Rifao, Ranao, Renti, Bayabas, Bantek, Kinitaan, Renede, at Kiga.

Workshop "How they Do It

Ang bawat Barangay ay  may limang partisipante, apat na BHW o Barangay health Worker at isang kagawad ng Barangay ang Committee on Health.

Ang training ay isinagawa ng Muslim Youth Religious Organization, Inc. na ginanap sa Barangay Hall ng Nuro.

Ang layunin ng training  ay upang masanay o maging bihasa ang mga BHW, MRL at health workers na labanan ang sakit na TB.

Participants Hon Kagawad  Bai Noraida at Jacky Gamit

Bagamat mataas ang bilang ng namamatay sa sa sakit na TB,  nilinaw naman ng DOH na batay sa kanilang pinakahuling istatistika, bumaba ang bilang ng TB mortality dahil sa pagtutok ng goberno sa problema.

Nakamit na rin ng DOH ang 70 porsiyento ng TB Case Detection Rate at 85 porsiyento ng Treatment Success Rate sa mga bagong smear positive TB cases nitong nakalipas na anim na taon.

Sa ngayon ay  may panukalang batas na  papaano lalabanan ang sakit na TB, ito ay tinaguriang  Comprehensive Tuberculosis Elimination Act. (Balita: Nenita Minted at Alih Anso)

DSWD Nagsagawa ng Biometric Registration sa 4Ps Benificiaries sa Upi

DSWD Nagsagawa ng Biometric Registration sa 4Ps Benificiaries sa Upi

Ang    mga encoder

Upi, Maguindanao (Enero 28, 2013)…Para maiwasan ang mga pekeng claimants sa biyaya ng Pantawid Pamilyang Pilipino Program (4Ps) ay nagsagawa ng malawakang rehistrasyon ng biometric sa bansa ang Department of Social Welfare and Development (DSWD), na kinukunan ng automated fingerprints ang bawat membro ng 4Ps.

Nitong umaga ay isigawa sa Upi gymnasium  ang biometric registration sa 4,450 4Ps beneficiaries ng Upi.

Ang mga encoder

Ang biometric registration ay inilunsad sa Leyte at sinimulan naman sa probinsiya ng Maguindanao nitong ika 15 ng Enero 2013. Isusunod naman kaagad ang ibang probinsiya ng Autonomous Region in Muslim Mindanao (ARMM), ang Lanao, Basilan, Sulu, at Tawi-tawi ganoon din ang lungsod ng Marawi at Lamitan.

Ang ARMM ay tinatayang 300,000 ang 4Ps beneficiaries at ayon sa mga assessment ay may mga complain na hindi nila nakukuha ng benificiaries ang kanilang cash grant dahil may mga bugos na claimant, kaya humanap ang ahensiya upang ipatigil na ang mga anomalyang ito.

Ang 4Ps beneficiaries ng Up

Ang Pantawid Pamilyang Pilipino Program (4Ps) ay isang istratehiya ng DSWD na nagbibigay tulong sa mga mahihirap na pamilya sa pamamagitan ng pagkakaloob ng conditional cash grants upang mabawasan ang kahirapang kanilang nararanasan. Nakaakibat sa patuloy na pagtanggap ng cash grant ang mga kondisyon, kabilang dito ang pagpapatingin ng ina sa mga anak sa health centers; pagsisigurong pumamapasok ang bata sa eskwelahan at pagdalo ng mga magulang sa family development sessions.

Evaluation ng kanilang mga pangalan bago angb biomet

Ang 4Ps ay sinimulan noong bago magtapos ang  taong 2010 sa rehimen ng dating pangulong Gloria Macapagal Arroyo (GMA), inilunsad ang Conditional Cash Transfer (CCT) sa bansa. Sa panunungkulan ni Pangulong Benigno ‘Noy-Noy’ Aquino III (P-Noy) ang CCT ay kinilala bilang 4Ps at itinaas sa P39.5 bilyon mula sa P10.8 bilyong badyet para dito. (Ulat ni Alih S. Anso)

Pagkakaisa at Disiplina ang Kailangan Para Kapayapaan

Pagkakaisa at Disiplina ang Kailangan Para Kapayapaan

 (Enero 22, 2013-Martes- Script na sinulat ni Alih Anso para sa programang “Buhay –buhay  ” (8:00-9:00 A.M) sa segment na “Gabay at Talalakayang Pampamilya”. Host –Noralyn Bilual)

Melid-Salong Family,  mula sa anak na si Bansil

NORALYN: “Papaano  nagiging mapayapa ang isang pamilya?   ang isang   bayan?  Ang sagot ay maraming paraan,  ‘ika ng iba ay kinakailangan  mo  lamang  makita ang susi,  ano ang tamangh susi?  Ang isang susi daw nito ay ang pagkakaisa at disiplina. Ikaw kaibigan ano  ang inyong susi? Buweno   Samahan kami   Kaka Alih, dahil siya ang susi sa usaping ito…siya ang  ating segment writer at presontot sa ating segment na  gabay at talakayang pampamilya.

(Play- Intro- Gabay at Talakayang Pampamilya)

NORALYN: Magandang umaga Kaka Alih.

KAKA ALIH: Magandang umaga din Kapatid na Noralyn,   assallamu alaikum warahmatullahi wabarakatuh, (ang kapayapaan at pagpapala ng Allah Sasaating Nawa) sa mga kapatid na nanampalataya sa Islam, o sa  mga kapatid na Muslim.

Noong  May 13, 2012 ay    isinagawa ang unang 1stgrand family re-union ng pamilya Anso – Pendulunan,  mga isang  libo din ang nakadalo,  at napakasaya,  biruin mo kasama mo na pala, pero di mo alam na kamag-anak mo,  di   mo alam na malapit pa lang kamag-anak, mo ang kasa-kasama mo sa araw-araw?.

NORALYN:: pang-ilang generation  ka pala Kaka Alih sa pamilyang Anso?

KAKA ALIH: Ako?  sandali ha, kuwentahin ko muna (LAUGHING)..  Si Anso, na lolo naming lahat, ay  anak niya si Melid, si Melid anak niya ang Nanay  ko na si Ito, ah pangatlong layers o generation na pala ako Noralyn…

Sa isinagawa naming na re-union, dito napatunayan Noralyn, na  malaki ang factor ang magagawa ng leader, subalit kailangan ng leader ang disiplina, dahil mayroon talagang di nag-cocooperate  sa membro ng pamilya, subalit  dahil sa maganda ang pangangasiwa at pag-organized nabuo ang  at naisagawa ang nasabing family re-union, na  yun. 

Subalit kong wala ang  mga membro ng  pamilya na nakiisa at sumuporta di namin  magagawa ang ganoon na ka very successful na family re-union.

Ito ang nakuhang kong aral sa family re-union nay un, na  ang tagumpay ng isang gawain  o bayan ay nakasalalay sa kanilang  pinuno at mga kasapi o membro.  Ito ang disiplina ng pinuno, tiis sa pasakit at hirap, at pakikiisa ng karamihan. 

Ang family reunion nay un ay pwede kong gamitin na halimbawa sa pamamahala sa isang goberno natin.  Doon ko nasubukan na kapag nagkaisa ang nakakarami ay mapagtatagumpayan ang isang hinhangad na pinapangarap. 

Nalaalaala ko ang sinabi ni Mayor Piang sa isang programa, natin na naisahimpapawid sa DXUP, ayun kay Mayor:

 “Para sa kaunlaran ng bayan, kailangan ang  pagkakaisa, mapayapa atg walang nag-aaway-away para  walang pangangamba sa kaligtasan ng kanilang buhay at ari-arian…”  

Noralyn , anong masasabi mo sa   sinabi ni  Mayor?   

Melid  at Salong  angkan ng anak na si Ito, ang pamilya
ni Alih

NORALYN:  “Ako?...Agree ako sa ating alkalde, na ang kaunlaran ng bayan at   produktibong mamamayan ang tunay na yaman ng bayan o bansa. Mahirap umuunlad ang isang bansa kung ang mamamayan ay walang ginagawa na makakabuti para sa bayan at sa  kanyang kapuwa. Kong hindi nagkakaisa ang mga mamamayan at kanilang leader hindi makakamtan ang kapayapaan ng pamilya o ng pamayanan”

KAKA ALIH: Tama ka diyan  Kapatid na Noralyn,   may nagtanong pala sa akin, ang tanong ay : “Ano ba ang dapat taglayin ng isang  mamamayan upang makatulong ito sa pagbibigay-lakas at makapag-ambag sa kaunlaran ng kanyang  bayan?”

Heto ang sagot ni Maam, isa itong retired teacher:  “Upang maging madali para sa bayan o bansa ang pagtatamo ng kaunlaran at kapayapaan ng isang lugar, kailangang ang magkatuwang o magkatulong ang mga mamamayan at pinuno nito. Dapat na    may lakas, pagkakaisa, malulusog, may disiplina sa sarili at kaalaman ang mga mamamayan para makamtan ang taagumpay na hinahangad.”

Sang-ayon ako sa inyong tinuran maam, I second the motion.

 Pinaliwanag din ni Maam, na ganito:   halimbawa daw nito ay: “Ang autoridad katulad ng ating Kapulisan at ng Sandahang Lakas ng Pilipinas (Armed Forces of the Philippines) ay hindi mangingiming ipatupad ang sinasabi ng batas, dapat pantay-pantay, ang pag-papatupad ng batas na tulad ng sinasabi nila na may piring ang katarungan, (ang ibig sabihin nito ay,  hindi niya nakikita kong ikaw ay kamag-anak o kaibigan, dahil kong ikaw ay nagkasala, sori ka nalang, trabaho lang walang personalan)..

“Ngunit Kaka Alih, dapat isa-alang-alang din ng mga otoridad ang karapatang pangtao o yaong tinatawag na human rights.” sagot   ng isang human advocates group.

Sang-ayon ako kay Maam,  dapat sa pagpapatupad ng batas ay palaging isinaalang-alang ang makatao o walang nilalabas na human rights na pagpapatupad ng batas, alalahanin na maraming tribu dito sa ating bansa,  magkakaiba ang kanilang mga paniniwala at iba-iba din ang kultura, kaugalian na kinagisnan at pinaniniwalaan.

“Kaya naman nararapat lamang na  pinag-aaralan o inaalam ng mga ahente na ito ng goberno ang kultura, kaugalian at paniniwala, para maipatupad nila ang batas na hindi nalalabag ang kultura at kaugalian ng ibang  Pilipino”. Ayon kay Nancy, isang anchor ng programa sa DXUP FM.

Halimbawa,  dapat malaman ang kultura ng mga Kapatid  na Pilipino sa kultura ng mga kapatid nilang Bangsamoro na Muslim, na minsan ay  nalalabag ng mga otoridad ay itong  pagsusuot ng sapatos sa loob ng Masjid o bahay ng sambahan. Ang  sapatos ay hindi ipasok   sa llob ng Masjeed (mosque), maging sinu ka man,  kina kailangan alisin ang sapatos kong papasok ka sa Masjeed (mosque) at kong isa kang  Muslim dapat nakapaghugas (ablution). 

Ang mamamayan ay dapat sa sumunod sa sinasabi ng batas, dapat sumunod tayo sa  patakaran, halimbawa,  kong sinasabi ng batas na bawal ay dapat sundin natin,  huwag ng maglalagay o  magtitinda  n gating  paninda.

Ang patakaran ay dapat kumuha muna ng business license bago magnegosyo ay kinakailangan nating sumunod.

Muli tayong magtatanong sa bayan: “Ano   ang maaaring kahihinatnan ng isang bayan o bansa kung ang kanyang mamamayan ay walang disiplina? Gulo, sa bayan na walang didiplina ang mga mamamayan, dahil hindi sila mnarunong sumunod sa batas.

NORALYN: “Kaka Alih, Tiyak magulo, walang asenso, dahil,  instead na pagpapaunlad ang inaasikaso ng otoridad,   ang  concentrate nila ay  ang  pagdidisiplina sa mamamayan.  

KAKA ALIH: Correct ka diyan Noralyn.  Kabayan…Naisip mo  na rin ba ang magandang mangyayari kung lahat ay may disiplina?·  

Naisip mo na ba   ang mangyayari sa bansa kong walang nagnanakaw sa kaban ng bayan?  Kong walang nangungurakot na official sa pera ng bayan?   

Naisip mo rin  ba kong ang ating mga kawani at official ng bansa, ng bayan, ay tutupad ng kanilang mga tungkulin ng tapat at dalisay, ibig sabihin ay walang corruption?· Magrereport siya sa opisina sa tamang oras at uuwi din sa oras ng uwian?    

Naisip mo rin ba Kapatid kung hindi na   magtatapon ng basura kung saan-saan ang ating mamamayan?·    Na hindi na tayo magtatapon ng basura sa ating mga kanal na patuloy na pinapaganda ng ating local na pamahalaan?

May tanong akong muli sa iyo Noralyn,  kung susunod ang mamamayan  sa mga batas at alituntunin ng trapiko, ng patakaran ng pagtitinda sa palengke, what you will expect?·

NORALYN: “ I am sure kaka  Ali, magiging    modelo tayo,   wala tayong problema, ang ating mga oficial o otoridad ay makakapagtrabaho ng maayos, na walang sagabal,  kaya asahan  natin na kaunlaran ang susunod na  mangyayari.

KAKA ALIH: Tama ka Noralyn, kung iiwas siya sa mga bisyo tulad ng mga ipinagbabawal na gamot?·    At higit sa lahat, kung tutupad ang bawat isa sa kanyang mga tungkulin?  Kong ang bawat isa sa atin ay gagampanan ang kanyang tungkulin sa kanyang kapuwa at higit sa lahat tungkulin sa kanyang Poong Lumikha,   at tuparin ang ipinag-uutos at ipagbawal ang ipinagbabawal?.Tiyak kong kalulugdan tayo ng ating Poong Lumikha.

 Ito po ang inyong Kapatid - Kaka Ali  na naghihikayat sa ating lahat  “…matuto tayong sumunod sa batas upang hindi tayo magkaproblema, para sa kaunlaran ng vayan, disiplina at pagkakaisa  ang kailangan”...

Sukran and Wassallam.

NORALYN: Maraming  salamat Kaka Alih, sa magandang presentasyon na yan, mga kapatid matuto tayong sumunod sa batas, para sa ating kaunlaran.

Bukas abangan ang isa pang segment…dahil lalo nating paiigtingin ang ating ibabahagi sa ating programang buhay buhay sa ating segment na Gabay at Talakayang Pamapamilya ..

(Play- EXTRO- Gabay at Talakayang Pampamilya)

Gamitin ang ating Likas Yaman sa Tamang Paraan

Ilog  na dahan-dahan  ng  nawawala ang tubig dahil wala na
ang mga puno.

Gamitin ang ating Likas Yaman sa Tamang Paraan

(Enero 16, 2013-Miyerkules - Script na sinulat ni Alih Anso para sa programang “Buhay –buhay ” (8:00-9:00 A.M) sa segment na “Gabay at Talakayang Pampamilya”. Host –Noralyn Bilual)

Host/ Noralyn: “May kasabihan tayong mga Pinoy na Ang Taong may Pangangalaga sa Kalikasan ay may Kinabukasan”, at samahan ninyo kami sa ating segment Gabay at Talakayang Pampamilya sa ating programang buhay-buhay… at of course makakasama natin ang nakaka… na kapatid na Bangsamoro, si Kaka Ali.

(PLAY INTRO- Gabay at Talakayang Pampamilya)

Kaka Alih: Assallamu alaikum warahmatullahi wabarakatuh.. good morning to all listeners, and even yaon hindi nakikinig sa sariling radio, dahil sa kapit bahay lang nakiki-share..(LAUGHING) ngayon umaga ay muli nating tutukan o ipagpapatuloy ang usapin tungkol sa kalikasan o itong nasa ating kapaligiran. Ang gusto kong pag-usapan ay wastoing pag-gamit sa ating likas yaman na nasa ating kapaligiran.,

NORALYN: Paano nga ba ang wastong paggamit ng Likas na Yaman?

KAKA ALIH: Ok mag-share ako ng ilang pamamaraan o dapat gawin para makatulong tayo sa wastong paggamit n g ating Likas na Yaman, na likas yaman na dahan-dahan ng nasisira dahil sa walang pakundangang kagagawan ng tao, mga taong walang pagmamahal sa biyaya ng Diyos.

1. Simple lamang an gating gagawin kapatid, hailmbawa ang pagbabawal ng pagtatapon sa mga tubigan ng basurang galing sa ating mga tahanan, lalo na yaong galing ng planta halimbawa ang mga rice mill ang ukap ng palay at pakaw ng mais, na hinahayaan na lamang mahulog sa mga ilog o estero.

2. Pagtatayo ng mga water treatment plant upang linisin ang mga maruruming tubig mula sa mga pagawaan, pook alagaan ng mga hayop tulad ng mga piggery ,tahanan at taniman lalo na yaong ginagamitan ng mga deadly chemicals. 

3. Mga-tree planting, o pagtatanim muli ng mga puno sa mga kagubatan upang mapigil ang biglang pagdaloy ng tubig mula sa kabundukan. 

4. Ang pagbabawas o pag iwas sa paggamit ng kemikal sa mga taniman, maging pro-organic na tayo. 

Ang ilog na pinagkukunan ng mga ulam ng mga
katutubong Bangsamoro (Teduray at R'nawon).

5. Sa mga LGU ay ang pagbabawal sa pagtatayo ng mga pagawaan at pook alagaan ng hayop na malapit sa dagat o ilog.

6. Sundin ang batas sa pagpapatayo ng palaisdaan, tulad ng fish pond at fish cages.

7. Magtipid sa pag-gamit ng tubig, lalo na ang galing sa Romagonrong falls, na dumadaloy sa ating mga gripo.

8. Ipagbawal ng mga pamayanan ang pagtatayo ng mga tahanan sa ibabaw ng mga estero, tabing ilog.

9. Iwasan o limitahan ang pag-gamit ng sasakyang de motor.

10. Ipatupad ang batas sa ecological solid waste management o paghihiwalay sa nabubulok at hindi nabubulok, at ihiwalay din ang pinakikinabangan pa, recyclable na basura.

11. Isipin at isapuso na ang kalikasan ay pinahiram lamang sa ating ng Poong Lumikha, at may mayroon pang gagamit na susunod na henerasyon.

At kapag naipatupad o nagawa natin ang ating mga ipinahayag sa inyo, ito ay magsisilbing ehemplo o naipakita natin sa ating mga kapuwa Pilipino an gating pagmamahal sa ating bansa, at sa buong daigdig, dahil ang epekto ng kalikasan ay pangkalahatan. Tulad ng ng nangyayari sa Japan na may snow ngayon dib a nararamdaman natin dito ang lamig.

Kaibigan, makiisa at tumulong sa pangangalaga sa kalikasan, dahil ang taong may pangangalaga ng kalikasan ay may magandang kinabukasan.

Ito ang inyong kapatid na Iranun na Bangsamoro, at inyong segment writer sa Gabay at Talakayang Pampamilya.. Kaka Ali, Wassallamu Alaikum Warahmatullahi Wabarakatuh.

NORALYN: Maraming salamat Kaka, sa napakagandang kaalaman na yan, na iyong ibinahagi, kaya mga giliw naming tagapakinig, abangan bukas ang segment ni ni Kaka Ali na Gabay at Talakayang Pampamilya, dahil tiyak marami kayong mapupulot na aral at impormasyon. 

(PLAY-EXTRO- Gabay at Talakayang Pampamilya)