ATIS

ATIS

September 11, 2013-Wednesday-Ang script na ito ay  sinulat ni Alih S.  Anso para sa Usaping Agrikultura, isa sa segment o bahagi ng programang Bantay Bayan (5:00-6:30 umaga-Lunes Sabado) , ang regular host ay si Ms. Lucy Duce)

(PLAY-INTRO-USAPING AGRIKULTURA)

ATIS

LUCY: Magandang umaga Good morning Kaka, ano naman ang inyong ibabahagi sa amin at sa ating madlang nakikinig at nanonood ngayong umaga?

ALIH:  at ease!!! (PLAY LAUGHING) HINDI what I mean is, Atis,  iyan ang pangalan ng prutas na   ibabahagi o tatalakayin natin    ngayong umaga.     But   bago natin pag-usapan, yan    ay babati muna ako ng Good morning  sa mga kapatid na magasaka o magandang umaga, at para sa mga Kapatid na nanampalataya sa Islam  asssallamu alaikum warahmatulahi wabarakatuh.

Ang scientific name ng atis ay Anona squamosa at kilala rin sa mga Tagalog bilang yates. Tinatawag naman itong sweetsop o sugar apple sa Ingles at fan li zhi naman sa Tsina. Sa mga bahaging Timog ng Amerika, kilala ito bilang mocuyo, chirimoya, cachiman o rinon. Sa bansang India, tinatawag itong sarifa o sitaphal samantalang sa ibang bansa sa Asya, ito ay nona (Malaysia), manonah (Thailand), qu a na (Vietnam), manf cau ta (Cambodia) at mak khbieb (Laos).

Ipinakilala ang atis dito sa Pilipinas ng mga Kastila na mula sa Timog Amerika noong 1590. Hindi alam kung saan ito naunang nagmula pero kilala ito sa Mexico at sa mga isla ng Carribean. Sinasabing ipinakilala ito noong 1626 sa Bahia, Brazil. Tumutubo din ito sa mga kagubatan ng Jamaica, Puerto Rico, Barbados at sa mga tuyong bahagi ng Hilagang Queensland, Australia. Nakita na itong tumutubo sa bansang Indonesia noong ika-17 siglo at sa kasalukuyan ay pinatutubo na sa mga bansang Ehipto, Aprika at Palestine.

Bagaman ilan sa mga puno ng atis ay itinatanim, karamihan sa mga ito ay tumutubo na lang kung saan saan. Matatagpuan na ito sa buong mundo.

Ang maliit na puno ng atis ay kadalasang hindi na tumataas ng tatlo hanggang limang metro. Ang mga dahon ay bahagyang mabalahibo kapag bubot pa at hugis itlog na umaabot ng tatlo hanggang anim na pulgada ang haba. Ang mga luntian hanggang manilaw-nilaw na buklaklak na tumutubo sa sanga katabi ng mga dahon ay inaabot ng isang pulgada ang haba.   Ang bunga ng atis ay hugis puso at tila ba binubuo ng maliliit na buto. Kapag hinog, luntiang manilaw ito at may maputi, matamis, malambot at makatas na laman.

Alam mo ba Lucy na ang isang gamit militar, na isang klaseng Granada ay tinagurian nila na atis, dahil similar sa bunga ng atis? (PLAY LAUGHING)

Ang mga dahon ng atis ay mayroong alkaloid na kinilala bilang chloroplatinate samantalang ang mas kilalang anonaine ay matatagpuan sa balakbak,(dried bark) mga dahon at mga buto.   Ang mga buto ng atis ay naglalabas ng dilaw na malangis na dagtang mabisang pampatay ng kuto.

Marami ang Katangian ng mga bahagi ng atis, halimbawa ang mga dahon, bunga at mga buto ng atis ay uri ng pedulicide at antihelmintic. Ang hilaw na bunga at balabak ay isang uri ng astringent na nagagamit para maibsan ang diarrhea, dysentery at dyspepsia.  Matinding purgative naman ang mga ugat nito.   Ang mga dahon ng atis ay isang uri ng emenagogue (are substances which have the ability to provoke menstruation)  at febrifuge (A medication that reduces fever; an antipyretic. adj. Acting to reduce fever.).

Ang buong halaman ay nagagamit bilang pamatay insekto. Maaari rin itong pampigil ng ovulation o kaya'y abortifacient o pampalaglag.

Marami rin ang Pakinabang sa halaman na ito na atis, alam ba ninyo na

sa ibang bansa, tulad ng hilagang India, ang mga bubot na dahon ng atis ay para sa diabetes samatalang sa Malaysia ginagamit ang atis na gamot para sa mga impeksyon sa balat at UTI. Dito sa Pilipinas, ilan na sa mga katutubong gamit ng atis ay ang sumusunod:

1.     Ang mga dahon na dinurog at inasinan ay ginagamit para madaling lumabas ang nana.

2.     Ang pinakuluan na balabak ng aris ay ginagamit para mapigilan ang labis na pagtatae.

3.     Ang pinakuluang ugat ay matinding pampurga.

4.     Para sa mga hinihimatay o nagwawala, ipinaaamoy ang dinurog na sariwang dahon ng atis.

5.     Para sa mga naimpeksyong kagat ng insekto, ang kinatas na hilaw na bunga ay ipinapahid kada walong oras.

6.     Para mawala ang kuto, ang kalahating tasa ng buto ng atis ay ihinahalo sa sangkapat na langis ng niyog at ipinapahid sa anit at buhok. Babalutin ito magdamag hanggang sa magising kinaumagahan at aanlawan ng panggugo at susuyurin hanggang sa matuyo. Uulitin ito ng mula tatlo hanggang limang araw. Isa pang alternatibong gamit para sa mga may kuto ay ang pagdurog ng pino sa mga buto ng atis at paghalo sa tubig bago ipahid sa anit.

7.     Ang bunga ay maaring gawing malinamnam na sorbetero. Ang binurong bunga naman ay maaring gawin alak o suka. Ang mga buto naman nito ay naglalabas ng langis na maaring ipamalit sa langis ng mani para sa paggawa ng sabon. Ang mga dahon naman ay naglalaman ng caryophylline na ginagamit sa mga pabango.

Mga lokal na pag-aaral

Karamihan ng nagsagawa ng pag-aaral sa atis ay ang mga bansang Asyano kung saan sagana ang maliliit na puno nito. Bukod sa napatunayang nakapapatay ng kuto ang mga buto ng atis, ilan pa sa mga natuklasan ng mga mananaliksik mula sa atis ay ang mga sumusunod:

1. Nakapipigil sa pamamaga. Nalinang mula sa mga buto ng atis ang mga peptides (simplified terms, peptides are short chains of proteins. Proteins will be the basic building blocks of proteins and lots of other types of organic molecules. Peptides are often manufactured by the digestion of proteins by the body processes, and lots of sorts of peptides are readily and rapidly absorbed because of the bloodstream. For this reason, peptides are particularly effective as skin care ingredients which will help reduce wrinkles and improve skin quality). na cyclosquamosin at squamin na nasasawata ang paggawa ng katawan ng mga cytokine (are small signaling molecules used for cell signaling).
2. May kakayahan mapigilan ang kanser. Ang nalinang na acetogenins at squadiolins mula sa bunga ng atis ay nakakapigil diumano sa pagdami ng iba't ibang klase na selyula na may kanser.
3. Maaring magbigay proteksyon sa atay. Napag-alaman na ang nalinang na katas mula sa atis ay nakapipigil sa tuluyang pagkasira ng atay, lalo na sa mga gamot tulad ng isoniazid o rifampin. Kahalintulad ito ng bisa ng silymarin. Nagagawa nitong pataasin ang dami ng glutathione sa sirkulasyon at pababain ang mga enzyme ng atay na kadalasang tumataas kapag nasisira ito.
4. Posibleng pagmulan ng makabagong antibiotic o antifungal. Napatunayang ang sinalang katas mula sa prutas ng atis ay may ipinakikitang bisa laban sa mga bacteria tulad ng Staphylococcus aureus at Streptococcus pneumoniae. Ang mga buto naman ay nakakitaan ng potensyal laban sa Escherichia coli at sa Tinea rubrum.
5. Potensyal na anti-thyroid. Sa isang pag-aaral na isinagawa sa mga buto ng atis, napag-alamang mayaman ito sa quercitin. Ang quercitin ay isang uri ng antioxidant na nakatutulong sa pagpapabuti ng lagay ng thyroid.
6. Natural na pestisidyo. May isang pananaliksik na nagpakita na ang mayamang actogenin na matatagpuan sa buto ng atis ay nakapapatay sa Lymnaea acuminata, ang suso sa ilog na kadalasan nagpapakalat ng schistosomiasis, kumpara sa mga artipisyal na pestisidyo.
7. Mayamang pagkukunan ng antimalarial na gamot. Ang balabak ng atis ay mayroon nitrosoxylopine, roemerolidine, at duguevalline na nagpakita ng katamtamang bisa laban sa Plasmodium falciparum, isang uri ng parasitikong protozoa na nagdudulot ng malaria.

Ang itinatanim sa atis ay ang buto nito, kapag kumain kayo ng atis , itabi ang buto nito at ito ang itanim, dahil ito ay puno gayahin din ang pagtatanimn ng katulad na puno.

BABALA: Ang mga buto ng atis ay nakakalason kapag nakain.

Sukran si Kaka Alih po to wassallam..

(PLAY EXTRO)