Pambansang Prutas- Ang Mangga

ibat-ibang variety ng Mangga 

(Agosto 6,  2013-Martes-Ang script na ito ay  sinulat ni Alih S.  Anso para sa Usaping Agrikultura, isa sa segment o bahagi ng programang Bantay Bayan (5:00-6:30 umaga-Lunes Sabado) , ang   Host ay si Ms. Lucy Duce)

LUCY:  Kaibigan    ang payo ni   Doctor Willie ONG;     “ para maging malusog, kumain ng 2 tasang prutas at 2 tasang gulay bawat araw.” Kaya   sa araw na ito  ay prutas pa rin   ang tatalakayin ni Kaka Alih at subalit  hindi basta-basta na prutas,      ang pambansang prutas…anong prutas ito? malalaman natin yan sa kabuuan ng ating segment na:

(PLAY-INTRO-USAPING AGRIKULTURA)

LUCY: Magandang umaga   Kaka Alih. Kumusta ang iyong malamig na umaga?

ALIH: Hahahaha..   (LAUGHING).. Good morning din   Lucy, magandang umaga,    sa mga kapatid na magsasaka, sa mga mag-uuma, su manga tali-awid, at sa mga kapatid na nanampalataya sa Islam, ang mga kapatid na Muslim,  asssallamu alaikum warahamatulahi wabarakatuh. Happy Ramadan sa Lahat. Isang araw o dalawang araw na lang ang nalalabi ay buka na, o end of Ramadan, dahil ngayon ay ika 28 na ng Ramadan.

LUCY: Ako din Kaka Alih ay nakikiisa sa mga Kapatid na Muslim,     sa mga Nanamplataya sa Islam,  ang aking pagbati ng  "happy Ramadan Kaka at sa lahat ng mga kapatid na Muslim". 

ALIH: Maraming salamat Kapatid na Lucy.   Ok oncentrate na tayo sa usapin sa umagang ito. Ang sabi mo kanina ay pambansang prutas ng Pinas, yes alam mo ba?

Ang mangga  na  tinatawag sa English na mango, an gating pambansang prutas. But not only as kinakain ito dahil matamis kundi    herbal medicine din ang mangga.

Opo kapatid herbal medicine din ang manga, ito ay gamot sa pasumpong-sumpong na rayuma at pananakit ng kasukasuan. Maaari ring ihalo sa pampaligo ng bagong panganak. Papaano? Ganito ang paraan:  (a) Pakuluan ang balat ng punong mangga (1 tasa kapag tinadtad) sa kalahating tabong tubig. Gamiting mainit na pomento sa nananakit na kasukasuan o rayuma.   (b) Ang mga dahon at balat ng puno ay pakuluan at ihalo sa pampaligo ng bagong panganak.

Ang manga bata pa o nguda pa ya kinakain na ang bunga o ang manga na  hilaw pa,  pero mas masarap kong hinog na ito.. But ang mga nagbubuntis ito ang madalas paglihian. (LAUGHING)..Nakakain ka na ban g pinudsan o burong manga? Ako, Gusto ko ang burong mangga.. sana mamaya ang ibahagi ni Jenaetha binurong mangga.

Ang mangga ay tinuturing na pambansang prutas ng Pilipinas at tinatawag rin itong "apple of the tropics". Ang mangga ay kilala sa buong mundo at ito ang madalas inaangkat ng ibang bansa sa mga bansang tropical, tulad ng Pilipinas.

Sa talaan ng Guinness Book of World Record noong 1995, sinasabing sa Pilipinas makikita ang puno na namumunga ng pinakamatamis na mangga sa buong mundo, matatagpuan ito sa lalawigan ng  Zambales.

Ok pag-uusapan naman natin ang Mga Uri at Katangian ng manga:

1.     Carabao …Magaspang, malaki ang puno, mababaw at maliliit ang gisok sa balat.  Ang bunga ay tumitimbang ng humigit kumulang sa 240 gramo, apat o limang piraso nito ay isang kilo na, at di gaanong mabunot, may manipis at  dilaw na balat, malambot, at madaling  matunaw ang laman.

Di ba Lucy ito ang tinatawag ng wala masyadong kaalaman sa mangga na “Mangga Manila”?

LUCY: Tama, kaka, ako din ang tawag ko diyan kong magbili ako mangga Manila.

KAKA: Hahaha,, di nay an mangga Manila, mangga Upi nay an!!! (LAUGHING)..

2. Pico ….Mababa ang puno kumpara sa Carabao at masinsin ang buong kasangahan. Ang  bunga ay may katamtamang laki, parihaba,  may luntiangkulay ang balat at madilaw dilaw ang laman.

3. Katchanita (Indian Mango) ..Ito ay kinakain habang hilaw pa.

Of course marami pang uri o variety ng mangga, but di na natin isasama, tulad ng mangga tidtu o native, mangga wayani.. mangga dudul, apple mango, mangga karabaw dahil malalaki talaga..(LAUGHING)

Saan makakuha ng seedlings? Bumili na lang, mura lang naman ang mga matataas na kalibreng mangga o high variety na ito, it will cost you only 25-100 pesos depende sa size ng planting materials. Sa Meguyaya festival tiyak marami tayong supply.

Mga Paraan ng Pag-aalaga s

1.     Paghahanda ng Lupa -Panglikod bahay: Humukay ng butas  na  may lalim at luwang na kasya ang pananim  na may kasamang lupa.

2.     Pangmalawakang pagtatanim: Araruhin ang lupa ng maraming ulit hanggang sa  tamang pino.

Pagtatanim

Putulin ang kalahati ng mga dahon ng  manggang itatanim. Alising dahan-dahan ang pinagpunlaan ng mangga bago itanim.  Pikpikin ang lupa sa palibot ng halaman at  diligin.

Ang agwat ng bawat tanim ay 14 x 14 metro kuwadrado. Magtanim sa unang mga linggo ng tag-ulan.

 Pagpapatubig

Patubigan ng madalas lalo na sa tagaraw. Ang mga namumungang puno ay  nangangailangan ng 135 litrong tubig (50-60 balde). Patubigan kada linggo mula sa  pagsibol ng bulaklak hanggang sa isang buwan bago mag-ani.

Pag-aabono

 Para sa hindi pa namumunga o isang (1) taong edad na puno:  Lagyan ng 200-300 gramo ang bawat puno ng 14-14-14 abono, dalawang beses  isang taon. Para sa punong mahigit ng isang  taon- paghaluin ang 300-400 gramo ng 14-14- 14 at 200-300 gramo ng urea sa bawat puno;  hatiin ang paglalagay sa bawat puno. Ang unang kalahati ay ilagay sa unang linggo ng  tag-ulan at bago matapos ang tag-ulan  ilagay naman ‘yong natirang abono.

Para sa Namumungang Puno

 Lagyan ng ½ kilo hanggang 2 ½ ng  14-14-14 ang bawat puno ng mangga.

Pagpapabulaklak

1. Pagpapausok …Pausukan ang punong mangga at  siguraduhing dadaan ang usok sa mga sanga at dahon. Magpausok sa loob ng  ilang araw. Kung may mga usbong na  bulaklak pagkaraan ng 2 linggo tigilan na ng pagpapausok. Ulitin pagkaraan nang dalawang buwan.

2. Paggamit ng kemikal ….Bombahin ng “potassium nitrate” ang mga magugulang na dulo ng sanga. Ang timpla ay 10 gramo bawat isang malaking lata ng tubig (25 litro ang ilalaman).  Ang pangalan ng kemikal na maaaring gamitin ay ang mga sumusunod: Agriblum, Redbloom, Mengovit,Mangobloom, Miracleblum o Flower set.

Pagpuputol o Pagpupungos ng mga Sanga

Alisin ang mga tuyo at hindi na kanaisnais na mga sanga.

Pagsugpo/Pagpigil sa mga pesteng Kulisap at Sakit

1. “Mango Hoppers”

Pinsala sa halaman: Pagkalanta at pagkamatay ng mga bagong usbong na dahon at sanga, bulaklak at mga bagong usbong na bunga. Nagkakaroon pa rin ng puting amag sa mga bunga dahil sa laway ng “hoppers”.

Pagpigil: Bombahin ng carbaryl, carbonato at malathion sa tamang paraan at dami mula sa pamumulaklak hanggang sa paglaki ng bunga.

2. “Mango Twig Borer”

Pinsala: Pagbibiyak-biyak at pagkalanta ng mangga. 

Pagpigil: Putulin ang mga sangang may “Borer” at sunugin.

3. “Fruitflies (Langaw ng prutas) Pinsala: Ang mga itlog ng kulisap na nasa balat ng bunga ay magiging dahilan ng pagkabulok at pagkakaroon ng uod na siyang uubos sa laman.

4. “Fruit Pulp Weevil & Borer”

Pinsala sa Halaman: Pumapasok ang

hayop (fruit fly) sa mga mangga na nagiging sanhi ng pagkabulok nito.

Pagpigil: Pagsunog ng mga damo, sanga, dahong laglag sa palIbot upang ang mga weevil na nakatira sa lupa ay mamamatay at pagsupot-supot ng mga prutas mula 40-50 araw sa pagsibol ng bunga.

Mga Sakit

1. “Anthracnose”

Mga Palatandaan ng Sakit: Mga butas sa mga magugulang na dahon, maiitim at malalalim na mantsa sa bunga na sanhi ng pagkabulok.

Pagkontrol sa sakit: Bombahin ng alinman sa mga sumusunod: Benomyl, Captan, Maneb, Manoozeb, Thiabensole at Zineb. Gamitin lang ang tamang timpla mula sa pagsibol ng bulaklak hanggang sa paglaki ng bunga. Itubog ang mga hinog na bunga sa mainit na tubig (135oF) sa loob ng sampung minuto.

2. “Scab”

Mga Palatandaan: Kulay abuhing kape at mantas sa bunga. Ito ay pumuputok at nagiging magaspang.

Pagkontrol sa Sakit: Tulad ng pagkontrol sa “Anthracnose”.

3. “Stem-end rot”

Palatandaan: Kulay lila hanggang kulay kapeng animo ay sugat sa dulo ng bunga. Ito ay umiitim pagkaraan ng ilang oras.

Pagkontrol sa sakit: Itubog ang mga bunga sa 600-1000 “parts per million” (ppm) Benomyl na may 0.05% Tween 40 at mainit na tubig sa loob ng 10 minuto.

Pag-aani

Anihin ang mga bunga kapag ang mga pisngi ay namumurok na at ang kulay ng tangkay ay naging luntian. Anihin sa pagitan ng ika 9:00 ng umaga hanggang ika-3:00 ng hapon. Gumamit ng mahabang kawayan na may salalak o sambutan. Ilagay ang mga bunga sa basket na sinapinan ng plastik, papel o dahon ng saging.

Para sa karagdagang kaalaman makipag-unayan sa opisina ng DA,

Sukran si Kaka Alih po to wassallam..

LUCY: Iyan si Kaka Alih  bukas abangan sa ganito ding oras   ang mga kapakipakinabang na ibabahagi sa inyo tungkol sa makabago at epektibong kaalaman sa pagsasaka..

(PLAY EXTRO)