Lamang Ugat at Butong Gulay : Mura at Masustansiyang Pagkain ng Pinoy

(July 15, 2013-Lunes -Ang script na ito ay  sinulat ni Alih S.  Anso para sa Usaping Agrikultura, isa sa segment o bahagi ng programang Bantay Bayan (5:00-6:30 umaga-Lunes Sabado) , ang   host ay si Ms. Lucy Duce)

LUCY: Ngayong umaga ay tatalakayin ni Kaka Alih itong lamang ugat at butong gulay, bukod sa mura na ay masustansiya rin, pakinggan natin ang detalye ng usaping ito, buweno  heto na ang ating segment na…

(PLAY-INTRO-USAPING AGRIKULTURA)

LUCY:   Magandang umaga Kaka Alih, kumusta ang iyong umaga? At ano naman ang inyong ibabahagi sa ating madlang nakikinig ngayong umaga ng Lunes? ,

ALIH:   Hahahaha.. Lucy, ano pa nga ba..  gulay pa rin, ang mga gulay na pampapalakas!!! (LAUGHING)

But before everthing else, allow me to greet you: “Good morning Lucy,” magandang umaga sa mga kapatid na magsasaka,   sa mga kapatid na nanampalataya sa Islam, ang mga kapatid na Muslim,  asssallamu alaikum warahamatulahi wabarakatuh. Ngayon ay ika anim ng araw  ng pag-pupuwasa o pag-aayuno sa buwang ng Ramadan n gating mga kaptid na nanampalataya sa Islam.

LUCY:  Yes Kaka, kaya naman Ang aking   pagbati ng  "happy Ramadan".

Dalug sa Iranun, sa Tagalog Gabi, sa English ay Taro,
Sa Teduray ay Ufi or  Suli,

ALIH: Maraming salamat muli Kapatid na Lucy. 

Buweno, ngayong umaga ay tatalakayin sa inyo  ni Kaka Alih itong lamang ugat at butong gulay, bakit? .. bukod kasi sa mura na ay masustansiya pa , at ayon pa sa sinulat ni Czarina T. Martinez,  , ito ay para sa maayos na kalusugan.

Ang sinabi ni Ms Martinez, “Ang lamang ugat at butong gulay ay mayaman sa dietary fiber at maaaring makatulong sa pagpigil ng sakit kagaya ng diabetes, cancer, sakit sa puso, at baradong ugat. Ito ang natuklasan sa katatapos na pag-aaral na isinagawa ng Food and Nutrition Research Institute, Department of Science and Technology (FNRI-DOST), sa pamumuno ni Dr. Trinidad P. Trinidad, Scientist II ng FNRI-DOST.”

Ang dietary fiber ay makukuha sa pagkaing gulay, prutas, butil ng bigas at mais, lamang ugat, at butong gulay. May dalawang klase ng dietary fiber; ang natutunaw o soluble dietary fiber at ang di natutunaw o insoluble dietary fiber. Ang soluble dietary fiber ay nag-aakit ng sebo, taba, at tubig. Nagbibigay ito ng dulas sa paglabas ng dumi. Ang insoluble dietary fiber naman ay maihahalintulad sa espongha na dumadaloy sa ating bituka. Ang mga hibla nito ay siyang nagwawalis ng dumi papalabas sa katawan.

                                      

Sa kabuuan ang dietary fiber ay tumutulong na mapabuti ang panunaw, maiwasan ang pagtitibi, mailabas ng regular ang dumi ng katawan, at mapababa ang cholesterol at asukal sa ating dugo.

Anim (6)  na lamang ugat ang pinag-aralan nila Dr. Trinidad. Kabilang dito ang ubi, gabi, tugi, patatas,  kamote, at kamoteng kahoy.  

Sampung (10) butong gulay din ang pinag-aralan. Ang mga ito ay munggo, utaw o soy beans, mani, sitao, paayap, garbansos, gisantes, patani, abitsuwelas na pula o kidney beans, at kadyos.

 Ang mga nabanggit na lamang ugat at butong gulay ay pangkaraniwang mabibili sa pamilihang bayan.

Bago sinuri ang dietary fiber ng bawat lamang ugat, ito ay pinakuluan at pinatuyo sa mababang temperatura. Samantala, ang butong gulay naman ay binabad sa tubig nang magdamag. Kinabukasan, ito ay pinakuluan at pinatuyo sa mababang temperatura.

Ayon sa pagsusuri Dr. Trinidad P. Trinidad, ang 40-73% ng total dietary fiber ng lamang ugat ay insoluble, samantala 27-60% ay soluble. Sa butong gulay naman, 83-99% ng total dietary fiber ay insoluble at 1-17% ay soluble.

Base sa resulta ng pag-aaral tinitiyak ni Dr. Trinidad na ang lamang ugat at butong gulay ay mayaman sa dietary fiber. At ang mga ito ay makakatulong sa maayos na pangangatawan.

Sa mga nabanggit natin,  ano ang uunahin natin na itanim Lucy, este pag-usapan?

LUCY: Ay suggest Ang gabi, unahin mo Kaka,  dahil    ang kamote ay una mo nang natalakay.

KAKA ALIH: Ok approved kasamang Lucy, ang gabi o gabe scientific name is Colocasia esculenta; in  Ingles it is called as  taro,  in  Hindi called   arvi, sa Iranun Bangsamoro ay dalog, suli sa Maguindanawon, Sa Teduray naman ay Ufi  at dalog ang nagagapang which suli sa iranun samantala “gandus,” naman  sa Kapampangan.

Ang gabi ay isang maharinang halamang-ugat. Kulay kayumanggi ang mga ugat na ito at sali-salimuot. Mainam na lutuin ang mga ito na hinahaluan ng katas ng limon upang mabawasan ang paninikit..

Ang gabi ay ang ugat, stem at pati dahon  at ang ginugulay ditto, but ang ugat nito ay pwedeng pamalit o alalay sa kanin, dahil kulang ang budget natin.

Sa pagtatanim, madali lang naman, ang gabi ay mabubuhay sa basakan  o mabasang lupa, pwede  di sa kataasan, basta palaging may ulan o may irrigation, tulad nga ng lupa sa Upi.

Sa experience ko magandang itanong sa may palaging tubig, medaling bunotin.

Sa maliitan na pagtatanim, pwede sa mga paso, lalo na walang espasyo o garden area.

Sukran si Kaka Alih po to wassallam..

LUCY: Iyan si kaka Alih bukas sa ganito ding oras abangan ang mga kapakipakinabang na ibabahgi sa inyo tungkol sa makabago at epektibong pagksasaka..

(PLAY EXTRO)