Ubi Kapuk, Lamang Ugat at Dahon: Mura at Masustansiyang Pagkain ng Pinoy

(July 16, 2013-Martes-Ang script na ito ay  sinulat ni Alih S.  Anso para sa Usaping Agrikultura, isa sa segment o bahagi ng programang Bantay Bayan (5:00-6:30 umaga-Lunes Sabado) , ang   host ay si Ms. Lucy Duce)

Cassava, (Ubi Kapuk-in Iranun)

LUCY: Ngayong umaga ay tatalakayin ni Kaka Alih itong halaman na ang kinakain ay lamang ugat at pati dahon ay nagugulay na rin,   makabusog at masustasiyang pagkain,  ano kayang tanim ito?  pakinggan natin ang detalye ng usaping ito, buweno  heto na ang ating segment na…

(PLAY-INTRO-USAPING AGRIKULTURA)

LUCY:   Magandang umaga Kaka Alih, kumusta ang iyong umaga? At ano naman tanim ang ibabahagi mo sa amin? 

ALIH:   Hahahaha.. Lucy, ano pa nga ba..  gulay pa rin, ang mga gulay na pampapalakas!!! (LAUGHING)

But before everything else, allow me to greet you: “Good morning Lucy,” magandang umaga sa mga kapatid na magsasaka,   sa mga kapatid na nanampalataya sa Islam, (ang mga kapatid na Muslim),  asssallamu alaikum warahmatulahi wabarakatuh.

Ngayon ay ika pitong araw  ng pag-pupuwasa o pag-aayuno sa buwan ng Ramadan ng ating mga kapatid na nanampalataya sa Islam.

LUCY:  Yes Kaka, kaya naman ang aking   pagbati ng  "happy Ramadan".

ALIH: Maraming salamat muli Kapatid na Lucy.

Buweno, matandaan ninyo kahapon tinalakay natin ay  ang   lamang ugat at butong gulay,? bukod kasi sa mura na ay masustansiya pa , at ayon pa sa sinulat ni Czarina T. Martinez,  ito ay para sa maayos na kalusugan.

Ang sinabi ni Ms Martinez, “Ang lamang ugat at butong gulay ay mayaman sa dietary fiber at maaaring makatulong sa pagpigil ng sakit kagaya ng diabetes, cancer, sakit sa puso, at baradong ugat. Ito ang natuklasan sa katatapos na

Sa kabuuan ang dietary fiber ay tumutulong na mapabuti ang panunaw, maiwasan ang pagtitibi, mailabas ng regular ang dumi ng katawan, at mapababa ang cholesterol at asukal sa ating dugo.

Ang Anim (6)  na lamang ugat at nabanggit kahapon,  ang ubi,  ,  gabi, tugi, patatas,  kamote, natalakay na din natin,  at itong kamoteng kahoy,  na siya nating pag-uusapan ngayon umaga.

Ok ba sa iyo Lucy, magkamoteng kahoy naman tayo ngayon?

LUCY: Basta ikaw Kaka ang pumili, agree, at alam ko basta si Kaka Alih sigoradong pampalakas na naman yan… (LAUGHING).

KAKA ALIH: Hahaha marunong ka na rin ngayon magpatawa Lucy ha? 

Heto na ang kamoteng-kahoy o kasaba  sa Ingles ay cassava, sa Iranun tulad ng title ng sinulat natin, Ubi Kapuk. Ito   ay isang uri ng halamang-ugat na nagsisilbing pangunahing pagkain sa Pilipinas, katulad ng Mindanao, sa Upi.

Maharina ang ugat na ito na nagagamit sa paggawa ng mga tinapay at mamon.

Ang laman ay katulad sa kamoteng baging, kaya lang tinawag itong kamoteng kahoy, dahil ay tila punong kahoy din ito, matangkad at mayabong din ang puno.

Ang palagi naming ginagawa noon, sa bukid pa kami, ilaga at binabayo ito sa lusong na may kinugkod na niyog at asukal, ang sarap.. parang minasang arina ang labas nito.

Ikaw Lucy, share ka ng experience mo, papaano kinakain ang ubi kapok o cassava?:

LUCY:_____________________

KAKA ALIH: Salamat Lucy sa sharing, ok tuloy ko…masarap din na  nagulay ang talbos ng kamoteng kahoy, lalo kong may sahog o inihahalo sa “tiyapa a langalak”, o sinugbang tulingan.. (LAUGHING)

Mayroon din   chips.. pwede rin gawing suman ang kamoteng kahoy.  Masarap na pangsahog sa tabirak o sindul o  ginataan..masarap din na gulay, katulad ito ng kalabasa.. Malabo din …masarap din gawing puto.. itong ngang kamoteng kahoy ay ginagawang arina..

Noon panahon na uso pa ang pag-aalmirol ng damit, ito din ginagammit namin na pang-almirol ng damit. Pelamidunan, katademan ka utu?. (LAUGHING)..

Ginagamit  din naming ng pinsan ko na pangdikit sa papel sa ginagawa naming saranggola (LAUGHING)..

Ang kamoteng kahoy o“balinghoy”ay isang pangmatagalang halaman. Ito ay may maraming gamit. Maliban sa pangsahog sa pagkain ng hayop maari din itong pagkunan ng ethyl alcohol. Napag-alaman na ang isang tonelada ng kamoteng kahoy makakagawa ng 180 litro ng ethyl alkohol.  Maari itong itanimsa anumang uri ng lupa ngunitmasmaganda ang tubo nito at mataas ang ani sa lupang buhaghag at mayaman sa  organikong pataba.  Maari din itong itanim sa panahon ng tag-ulan o tagaraw

Ang pagtatanim ng kamote, unahin natin sa paghahanda ng Lupa o land preparation: Pumili ng lupang buhaghag na hindi natutuyuan ng tubig. Sa malawakang pagtatanim ay araruhin at suyurin ng isang beses ang lupa kung gagamit ng traktora at dalawang beses kung gagamit ng kalabaw. Maglagay o  Magtudling ng may  agwat na 75 sentiemtro.

                                     

Prepare na ang tataniman mo, so magtatanim ka.   Kumuha ng mga pananim mula sa tangkay ng mga halaman namay walong buwang gulang pataas, walang sakit at walang tama ng insekto.  Putul-putulin ang mga tangkay sa habang 20-30 sentimetro o isang dangaw o mahigit ang  bawat putol.

Paghiwalayin ang mga pinutol na bahagi ayon sa parteng pinagmulan nito; isang grupo para sa mga pinutol mula sa pinakamababang bahagi ng tangkay, isa,  para sa mga pinutol mula sa gitnang bahagi at isa, sa mga pinutol mula sa

dulong bahagi ng tangkay. Sama-samang itanim ang bawat tangkay mula sa magkakatulad na bahagi.  Ang tangkay na pinutol na naimbak samalamig at malilim na lugar ay tatagal sa loob ng tatlong buwan, ngunit mas mainam pa rin gamitin ang sariwang pananim. Magtanim sa layong 75 x 75 sentimetro

Maaring itanim ito ng pahiga, patayo o medyo  pahiga. (Pahiga angkop sa tuyong lupa o kung tag-araw; patayo na nakalitaw ang ikatlong bahagi angkop sa basang lupa o kung tag-ulan, medyo pahiga angkop sa katamtamang daming tubig sa lupa.

Magtanimsa daang araro o tudling (furrow) kungtag-arawat sa bunton ng lupa (ridge) kung tag-ulan. Kailangan mag-ulit tanim sa mga bahaging hindi tumubo makalipas ang dalawang linggo pakatanim,

Ang tanong ay inabonohan din ba ang cassava, of course, kong kinakailangan, kong ayaw mo ng oraganic fertilizer heto ang nakaugalian sila ay naglalagay ng    walong sakong 14-14-14 sa bawat ektarya; ang kalahati (apat na sako) ay ilagay  sa araw ng pagtatanim (basal) ang natititrang kalahati (apat na sako) ay ilagay dalawang buwan pagkatanim bago tabunan ng lupa o gahukan ang mga puno ng halaman (hilling-up). Maglagay din  ng abono 15 sentimetro mula sa puno ng halaman o ibudbud ito sa hanay ng mga halaman. Patubigan ang taniman upang matunaw ang abono

Maglagay ng kompost o tuyong dumi ng hayop (50 sako sa bawat ektarya)

habang inihahanda ang lupa upang maihalo ito nang husto sa lupa.

Linisan ang tanim, kinakailangan na hindi madamo, dahil nangaagaw ng pagkain ng tanim ang mga damo.

Sa Pagaani o harvesting-ay tingnan o magsampling sa taniman walong buwan makalipas  itanimang kamoteng kahoy kung maari ng anihin.  Bunutin ang mga tanim nang manu-mano lalo sa lupang  buhaghag. Sa lupang medyo matigas maaring gumamit ng bareta o taktak ang lupa.  

Kung aanihin na manu-mano putulin muna ang tangkay ng halaman at mag-iwan ng kaunting bahagi mahahawakan sa pagbunot. Kung maari palipasin muna ang 3 hanggang 4 na araw bago bunutin ang tanim upang hindi kaagad masira ang mga laman pagkaani. Tanggalin ang mga laman sa tangkay gamit ang matalas na itak at tanggalin ang nakakapit na lupa gamit ang patpat na kahoy. Hugasan ang kamoteng kahoy at patuyuin sa hangin bago gawing chips kung gagawing arina bilang pagkain at kung gagawing pagkain sa hayop huwag na itong hugasan.

Sukran and wassallam..

LUCY: Iyan si kaka Alih bukas sa ganito ding oras abangan ang mga kapakipakinabang na ibabahagi sa inyo tungkol sa makabago at epektibong pagksasaka..

(PLAY EXTRO)